دونالد ترامپ، رئیسجمهوری ایالات متحده، دوشنبه در سخنرانی خود بر عرشه ناو هواپیمابر «جورج واشینگتن» در ژاپن، گفت که جمهوری اسلامی در آستانه ساخت سلاح هستهای بود تا اینکه آمریکا در جریان جنگ دوازدهروزه با اسرائیل در ماه ژوئن، تاسیسات هستهای را هدف قرار داد.
او مدعی شد که امریکا ظرفیت هستهای ایران را نابود کرده و اگر دست به کار نمیشد، ایران تا دو ماه دیگر بمب داشت.
اگر چه ترامپ از پایان تهدیدات جمهوری اسلامی و نابودی برنامه هستهای میگوید، اما جمهوری اسلامی میگوید خسارات گسترده بوده، ولی قابلتعمیر.
برنامه هستهای ایران اکنون عملاً بدون نظارت بینالمللی پیش میرود. کارشناسان میگویند بازسازی تأسیسات تخریبشده ممکن است ماهها طول بکشد، اما در نهایت مسیر غنیسازی اورانیوم را متوقف نخواهد کرد.
پس از پایان جنگ دوازدهروزه، واشینگتن بار دیگر سیاست «فشار حداکثری» علیه تهران را فعال کرده است. این بار، تمرکز فشار نه فقط بر صادرات نفت و شبکههای مالی، بلکه بر فعالیتهای موشکی و زیرساختهای نظامی [حکومت] ایران هم هست. ولی سیاست و استراتژی روشنی هنوز در برابر ایران مشاهده نمیشود.
تحلیلگران در واشینگتن میگویند ترامپ با طرح دوباره موضوع «پایان دادن به هشت جنگ» و تاکید بر حمله به ایران، در واقع در حال ساختن چهرهای استراتژیک از خود است: «صلحطلب و بیتعارف». برای مخاطبان آمریکایی، روایت ترامپ این است که او بدون وارد شدن به جنگهای بیپایان، تهدیدها را خنثی کرده و جهان را امنتر کرده است. اما برای منطقه، این روایت به معنای تداوم سیاستی است که صلح را نه از مسیر مذاکره، بلکه از مسیر «نمایش قدرت» دنبال میکند.
ترامپ در مصاحبهای با مجله تایم در ۱۵ اکتبر گفته بود اگر جمهوری اسلامی همچنان «قلدر و خطرناک» باقی مانده بود، هیچ آتشبسی در غزه یا گفتوگویی میان کشورهای عرب و اسرائیل ممکن نمیشد. او گفت: «وقتی آن تهدید نیست، همه به سمت صلح باز میگردند.» این نگاه آشکارا نشان میدهد که سیاست خارجی ترامپ در خاورمیانه بر اساس حذف قدرتهای بازدارنده شکل گرفته است.
اکنون، در حالی که مذاکرات غیررسمی میان دو کشور متوقف شده، هیچ چشمانداز روشنی از بازگشت به دیپلماسی دیده نمیشود. جمهوری اسلامی بر حق غنیسازی خود تاکید دارد و آمریکا سیاست «صفر غنیسازی» را شرط اصلی توافق تازه میداند. در میانه این بنبست، حملات اخیر نه تنها ساختار هستهای ایران را تغییر داده، بلکه فضای سیاسی مذاکرات را نیز از بین برده است.
بهنظر میرسد سخنان اخیر ترامپ، فارغ از جنبه تبلیغاتیاش، پیام روشنی دارد: دولت او اعتقاد دارد که ثبات در خاورمیانه نه از مسیر سازش، بلکه از راه ضربه قاطع به بازیگران «غیردوست» حاصل میشود و شاید همین استراتژی نهایی او در رویارویی با جمهوری اسلامی باشد.