در حالی که دولت دونالد ترامپ در هفتههای اخیر مسیر تشدید فشارهای نظامی و سیاسی بر ونزوئلا را با سرعتی قابلتوجه طی کرده، کاخ سفید دوشنبه شب میزبان نشستی کمسابقه درباره «گامهای بعدی» در قبال دولت نیکولاس مادورو است
حضور همزمان وزیران دفاع و امور خارجه، رییس ستاد مشترک، رییس دفتر کاخ سفید و جمعی از عالیترین مقامهای امنیتی نشان از حساسیت فراوان این نشست دارد.
شبکه سیانان بهنقل از منابع آگاه گزارش داده که این جلسه در چارچوبی استراتژیک برگزار میشود که هدف آن «افزایش قابل ملاحظه هزینهها برای رژیم مادورو» است؛ این استراتژی هم اکنون با حملات مرگبار نیروی دریایی آمریکا به قایقهای مظنون به قاچاق مواد مخدر، بسته شدن کامل حریم هوایی ونزوئلا و استقرار نیروهای نظامی آمریکا در نزدیکی سواحل این کشور وارد مرحلهای تازه شده است.
از حملات دریایی تا جدال حقوقی در واشینگتن
در ماههای اخیر دهها نفر در حملات نیروهای آمریکایی به شناورهایی که واشینگتن آنها را «بخشی از شبکههای قاچاق مواد مخدر وابسته به سازمانهای تروریستی» مینامد، کشته شدهاند.
اما گزارش واشینگتنپست درباره «حمله دوم» برای کشتن بازماندگان یک قایق ونزوئلایی – که به گفته این روزنامه براساس دستور «کشتن همه» صادر شده بود – موجی از نگرانیهای حقوقی و سیاسی را در آمریکا برانگیخته است.
پیت هِگست، وزیر دفاع ترامپ، این اتهام را بهشدت رد و آن را «ساختگی و تحریکآمیز» توصیف کرده، اما همزمان تایید کرده که عملیاتها «بهطور خاص برای خنثیسازی کامل تهدید طراحی شدهاند».
ترامپ نیز یکشنبه در سخنانی در هواپیمای ریاستجمهوری گفت: «او میگوید چنین حرفی نزده و من صددرصد حرف او را باور دارم.»
مایک راجرز، رییس جمهوریخواه کمیته نیروهای مسلح مجلس، و آدام اسمیت، عضو ارشد دموکرات، طی بیانیهای مشترک اعلام کردند که ادعای حمله دوم «بسیار جدی» است و کمیته بهصورت دوحزبی در حال گردآوری اسناد و اطلاعات است. در سنا نیز سناتور راجر ویکر و جک رید وعده دادهاند «نظارتی شدید» را آغاز کنند.
ترامپ: از تنشسازی آشکار تا انکار لحظه آخر
در حالی که شواهد حاکی از افزایش سریع حضور نظامی آمریکا در دریای کارائیب است، ترامپ در پیامهای اخیر خود بهویژه در شبکه اجتماعیاش تروث سوشیال لحن تهدیدآمیزتری اتخاذ کرده است.
او هفته گذشته اعلام کرد که «حریم هوایی بالای ونزوئلا کاملاً بسته است»؛ عبارتی که در آمریکای لاتین بهسرعت بهعنوان هشدار برای عملیات هوایی قریبالوقوع تفسیر شد.
دولت مادورو این پیام را «خصمانه، یکجانبه و خودسرانه» خواند و هشدار داد آمریکا در مسیر «بیثباتسازی عمدی منطقه» گام برمیدارد.
اما یک روز بعد، ترامپ در حالی که تلاش داشت شدت تنش را کاهش دهد، گفت «نباید از آن پیام چیزی برداشت کرد».
پیچیدگی روابط: از شورون تا مهاجران اخراجی
در پسِ همه این تنشها یک واقعیت پیچیده وجود دارد: روابط آمریکا و ونزوئلا – برخلاف ادعاهای دو طرف – کاملاً قطع نشده و لایههایی از همکاری محدود ادامه دارد.
مهمترین نمونه، فعالیت شرکت نفتی آمریکایی شورون است که همچنان در حال استخراج نفت در میادین ونزوئلاست؛ بدون آنکه با اختلال جدی روبهرو شده باشد. این همکاری اقتصادی – که ریشه در نیاز بازار جهانی نفت دارد – برای مادورو یک خط حیاتی درآمد و برای آمریکا راهی برای مدیریت قیمت انرژی است.
از سوی دیگر، پروازهای اخراج مهاجران ونزوئلایی به کاراکاس که ماهها یکی از آخرین کانالهای همکاری عملی میان دو کشور بود، اکنون بهدلیل اعلام «بسته بودن حریم هوایی ونزوئلا» از سوی ترامپ متوقف شده است.
دولت مادورو این اقدام را «تهدید آشکار به استفاده از زور» خوانده و آن را مصداق »استفاده نظامی از مهاجرت» از سوی دولت آمریکا دانسته است.
بُعد داخلی: فشار انتخاباتی و نمایش قاطعیت
تحلیلگران در واشینگتن میگویند تشدید رویکرد تهاجمی دولت ترامپ در قبال ونزوئلا نهفقط ریشه در مسائل ژئوپولیتیک، بلکه ارتباط مستقیم با فضای رقابت انتخاباتی داخلی دارد. ترامپ و متحدانش در تلاشاند تصویری از «رهبری قاطع» ارائه کنند.
ونزوئلا در این چارچوب یک هدف کمهزینهتر محسوب میشود: کشوری منزوی، از نظر نظامی آسیبپذیر و فاقد حمایت جدی قدرتهای بزرگ. بنابراین نمایش قدرت علیه مادورو برای ترامپ یک برگ برنده سیاسی محسوب میشود، بدون آنکه الزاماً به جنگی تمامعیار منجر شود.
در کاراکاس نیز معادلهای دوگانه جریان دارد: دولت مادورو تلاش میکند این فشارها را بخشی از «تهاجم خارجی» جلوه دهد و مشروعیت سیاسی خود را تقویت کند، در حالی که اپوزیسیون – از ماریا کورینا ماچادو تا گروههای مدنی – همزمان میان امید به تضعیف حکومت و نگرانی از پیامدهای فاجعهبار یک درگیری نظامی گرفتار شدهاند.
مردم ونزوئلا، که سالهاست زیر بار فروپاشی اقتصادی و سیاسی زندگی میکنند، اکنون یک بار دیگر ناچارند زندگی روزمره خود را در سایه تنشهایی پیش ببرند که خارج از ارادهشان شکل میگیرد.