در هنرستان دخترانه شهرری، بازرسی خشن، تخریب وسایل، تهدید کلامی و ممانعت از تماس با والدین، یک روز عادی مدرسه را به محیطی امنیتی بدل کرد. شهادت دانشآموزان نشان میدهد آنچه رخ داده، نشانه گسترش خشونت نهادی در مدارس ایران است.
سه دانشآموز به بیمارستان منتقل شدند و هنوز مسئولین واکنشی نشان نداده است. اسم مدیر مدرسه «اکرم عامری» است.
صبحِ روز حادثه، دانشآموزان هنرستان دخترانه «مجتهده امین» شهرری با صحنهای غیرعادی روبهرو شدند؛ دستور بازرسی اجباری. به آنان گفته شد کیفهای خود را روی زمین خالی کنند و برخی وسایل شخصیشان تخریب شد؛ از جمله تلفن همراه و دوربین. بازرسی بدنی با تماس فیزیکی انجام شد؛ بدون حضور والدین و بدون هیچ مجوز قانونی. مجموعهای از اقدامات که آشکارا خلاف آییننامههای رسمی آموزشوپرورش است و فضای مدرسه را در لحظه به محیطی امنیتی بدل کرد.
چند تن از دانشآموزان روایت مستند خود را از این واقعه برای ایراناینترنشنال ارسال کردند؛ روایتی که تصویری دقیق از یک خشونت سازمانیافته در محیط آموزشی ارائه میدهد.
خشونت سازمانیافته در محیط آموزشی: روایت مستند
بازرسی خشن و غیرقانونی
مدیر مدرسه بدون اطلاع قبلی، دانشآموزان را در صف نگاه داشت و اقدام به بازرسی اجباری و خشن کیفها کرد. کیفها با شدت تکان داده شد و وسایل به زمین پرتاب شد. چنین رفتاری خارج از هر معیار قانونی رفتار با دانشآموزان است و محیط یادگیری را به صحنه اعمال قدرت قهری تبدیل کرد.
تخریب وسایل شخصی و آموزشی
در جریان این تفتیش، تعدادی از تلفنهای همراه دانشآموزان بر زمین کوبیده و برخی شکسته شد. دوربین آموزشی رشته فتوگرافیک نیز تخریب شد. اقلامی مانند عطر، بادیاسپلش و وسایل شخصی ـ که هیچ منع قانونی برای حمل آنها وجود ندارد ـ ضبط شد. این اقدامات نه آموزشی، بلکه تنبیهی و تحقیرآمیز بود.
خشونت فیزیکی و تهدید کلامی
مدیر مدرسه با هلدادن، دادزدن و تهدیدهای مستقیم، رعب گستردهای ایجاد کرد. جمله تکاندهنده «تو را دار میزنم تا بقیه ببینند» ـ که یکی از دانشآموزان نقل کرده ـ مصداق آشکار خشونت کلامی و تهدید جسمی علیه یک نوجوان است.
رفتار توهینآمیز با کارکنان
خشونت فقط متوجه دانشآموزان نبود. مدیر مدرسه با معاونان و دبیران نیز با لحنی تند و توهینآمیز برخورد و فضای مدرسه را متشنجتر کرد.
ممانعت از تماس دانشآموزان با والدین
در حالیکه بسیاری از دانشآموزان دچار بیحالی، حملات «پانیک»، گریه، بیهوشی و مشکلات تنفسی شده بودند، مدیر مانع تماس آنان با خانوادهها شد و ادعا کرد که دانشآموزان «نمایش بازی میکنند». آنان در نهایت خودشان با اورژانس تماس گرفتند.
جلوگیری از ورود اورژانس و پلیس
طبق روایت دانشآموزان، هنگام مراجعه اورژانس و پلیس، مدیر از بازکردن در ورودی خودداری کرد و تلاش داشت وضعیت را عادی جلوه دهد. این اقدام امدادرسانی را به تاخیر انداخت و تلاشی آشکار برای پنهانسازی بحران بود.
وضعیت بحرانی دانشآموزان
نتیجه این رفتارها، بروز بیهوشی، تنگی نفس، اضطراب شدید، لرزش، مشکلات قلبی و پریشانی گسترده در میان دانشآموزان بود. فضای مدرسه ـ بهگفته دانشآموزان ـ پر از صدای جیغ، گریه و ترس بوده است.
نکات کلیدی درباره این واقعه
حراست آموزشوپرورش
حراست آموزشوپرورش وظیفه نظارت امنیتی بر مدارس را دارد و هیچ بازرسی گستردهای بدون اطلاع آن انجام نمیشود. از این منظر، حادثه شهرری نمیتواند صرفاً نتیجه تصمیم فردی یک مدیر باشد.
نفوذ بسیج دانشآموزی و نهادهای پرورشی
بسیج دانشآموزی با ماموریت «صیانت فرهنگی» و «پیشگیری از نفوذ»، نقش نظارتی و ایدئولوژیک پررنگی در مدارس دارد. نهادهای پرورشی نیز از مسیر آموزشی فاصله گرفته و بیشتر کارکرد امنیتی پیدا کردهاند.
سیاستهای پس از اعتراضات ۱۴۰۱
پس از اعتراضات «زن، زندگی، آزادی»، کنترلها در مدارس تشدید شد. از بخشنامههای نظارتی تا طرحهای کنترل فضای مجازی، الگوی رفتاری نهادهای رسمی بهسمت امنیتیکردن محیطهای آموزشی حرکت کرده است.
شباهت با الگوهای مشابه در دیگر مدارس
رفتارهای رخداده در شهرری با نمونههای مشابه در شهرهای دیگر ـ از تفتیش اجباری تا ضبط وسایل و انکار اولیه مسئولان ـ همخوان است؛ نشانه وجود یک رویه نهادی و نه یک خطای فردی.
فروپاشی اعتماد در محیط آموزشی
مدرسه باید امنترین مکان برای نوجوانان باشد. تبدیلشدن آن به محیط امنیتی، اعتماد دانشآموز، خانواده و نهاد آموزش را از میان میبرد؛ اعتمادی که بازسازی آن بسیار دشوار است.
مقاومت نسل زد در برابر کنترل
نسل زد آگاه، جهانی و حساس به تحکم است. روایت رسمی را بیچالش نمیپذیرد و نسبت به فشار امنیتی واکنش معکوس نشان میدهد. سیاستهای سختگیرانه نهتنها کارآمد نیست، بلکه سطح تعارض را افزایش میدهد.
امنیتیشدن مسائل تربیتی
در بسیاری کشورها، مسائل دانشآموزان از مسیر گفتوگو، مشاوره و همکاری با والدین حل میشود. در ایران اما همین مسائل ساده سریعاً امنیتی میشود و این روند آسیب روانی و اجتماعی را تشدید میکند.
آسیبهای روانی و عاطفی
بازرسی بدنی بدون رضایت، تجربهای آسیبزا و «تروماتیک» است. مواجهه با خشونت در محیطی که باید امن باشد، اثرات درازمدتی بر عزتنفس و سلامت روان نوجوان میگذارد.
پیامدهای آموزشی
فضای ناامن موجب افت کیفیت یادگیری، کاهش مشارکت آموزشی و در مواردی ترک تحصیل میشود. دانشآموزی که مدرسه را تهدید میبیند، انگیزهای برای یادگیری ندارد.
پیامدهای اجتماعی و سیاسی
خشونت علیه دانشآموزان جامعه را با بحران اخلاقی روبهرو میکند. زمانی که مدرسه نقش «پایگاه امنیتی» پیدا میکند، تربیت نسل آینده از مسیر گفتوگو خارج شده و بر ابزار کنترل استوار میشود.
واقعه شهرری هشداری ساختاری است
حادثه هنرستان شهرری نماد روندی عمیق و نگرانکننده در نظام آموزشی ایران است. روندی که طی آن مدارس امنیتی شدهاند و کارکرد اصلیشان را از دست دادهاند. مدرسه باید محل آموختن باشد، نه صحنه اعمال قدرت.
خشونت در مدارس امروز به پدیدهای دائمی و ویرانگر تبدیل شده است؛ و این خطرناک است. بسیار خطرناک.
واقعهٔ تکاندهنده هنرستان دخترانه شهرری در «برنامه»
رخداد هنرستانِ شهرری زنگ خطری جدی است. مدرسهای که باید امنترین و انسانیترین فضای رشد باشد، به محیطی تهدیدآمیز و خشونتزا تبدیل شده؛ این حادثه نشان میدهد که سیاست امنیتیسازی در مدارس نهتنها موفق نبوده، بلکه خود به منبع ناامنی تبدیل شده است. نسل جدید دیگر با فشار و ارعاب ساخته نمیشود؛ امنیتیسازی آموزش تنها شکافها را عمیقتر و بحرانها را بزرگتر میکند.
این موضوع امشب «برنامه با کامبیز حسینی» بود و مخاطبان از ایران و جهان در این بحث شرکت کردند و نظر دادند.
برنامه با کامبیز حسینی دوشنبه تا پنجشنبه ساعت ۱۱ شب به صورت زنده از شبکه ایران اینترنشنال پخش میشود.