همزمانی تحرکات نظامی آمریکا و اسرائیل با احتیاط مالی بانکهای اروپایی؛ نشانهای از آمادهسازی دو جبهه برای رویارویی احتمالی مستقیم با ایران است.
در حالیکه احتمال درگیری مستقیم میان ایران و اسرائیل افزایش یافته و ایالات متحده بهطور فعال ظرفیتهای پشتیبانی نظامی خود را در منطقه گسترش داده است، نشانهای دیگر در قاره اروپا سر برآورده است: بانکهای بزرگ اروپایی در ماههای اخیر بیسروصدا شروع به تقویت سرمایه و نقدینگی خود کردهاند. همزمانی این دو روند — یکی در میدان جنگ، دیگری در اتاقهای شیشهای بانکها — تصویری از «احتیاط پیشدستانه» ترسیم میکند؛ آمادهسازی دو جبهه برای بحرانی که ممکن است از خاورمیانه آغاز شود، اما پژواکش تا قلب اروپا برسد.
صحنه اول: تانکرها در آسمان، آمادهباش برای روز مبادا
در میانه ژوئن ۲۰۲۵، در روزهایی که جنگ دوازدهروزه اسرائیل و ایران بازار انرژی جهان را متلاطم کرده بود، پنتاگون دهها هواپیمای سوخترسان مدل «کیسی–۱۳۵» و «کیسی–۴۶» را به پایگاههای اروپایی منتقل کرد. مقامهای آمریکایی این جابهجایی را اقدامی «احتیاطی و دفاعی» توصیف کردند، اما تحلیلگران نظامی آن را بخشی از آرایش جدید نیروهای هوایی دانستند که توان عملیات دوربرد را افزایش میدهد.
چند هفته بعد، وزارت دفاع اسرائیل نیز قرارداد خرید دو فروند هواپیمای سوخترسان «کیسی–۴۶» از شرکت بوئینگ را به ارزش حدود ۵۰۰ میلیون دلار نهایی کرد. این خرید با بودجه کمک نظامی ایالات متحده تأمین میشود و هدف آن تقویت توان پروازی نیروی هوایی اسرائیل برای عملیاتهای طولانیمدت است. چنین اقداماتی، بهویژه پس از نبرد خرداد ماه، برای بسیاری از ناظران نشانهای از آمادهسازی مرحله بعدی در تنش منطقهای است.
صحنه دوم: بانکهایی در وضعیت آمادهباش
در همین زمان، نهادهای مالی اروپا آرام اما منظم در حال افزایش ذخایر و نقدینگی خود هستند. بانک مرکزی اروپا (European Central Bank) اعلام کرده است که در سال ۲۰۲۶ یک «آزمون استرس ویژه» با محور ریسکهای ژئوپولیتیک برگزار میکند. در این برنامه از بانکها خواسته میشود سناریوهایی را طراحی کنند که در آن تحریمها، درگیریها یا بیثباتی سیاسی بتواند بر توان سرمایهگذاری و پرداخت تعهداتشان اثر بگذارد.
در سطح ملی، روزنامه اسپانیایی «سینکو دیاس» گزارش داد دو بانک بزرگ اسپانیا، «سانتاندر» و «بیبیویای»، مذاکراتی را با بانک مرکزی اروپا آغاز کردهاند تا برای سرمایهگذاریهای خود در شرکتهای بیمه از مقررات آسانتری بهرهمند شوند؛ اقدامی که میتواند ظاهر سرمایهای آنها را قویتر نشان دهد و قدرت وامدهیشان را بالا ببرد.
در کنار آن، نهاد ناظر بانکی اروپا (European Banking Authority) در تازهترین گزارش خود هشدار داده است که افزایش درگیریهای منطقهای و بیثباتی سیاسی میتواند مستقیماً بر ثبات مالی و توان سرمایهگذاری بانکها اثر بگذارد. همزمان، بانکها انتشار اوراق سرمایهای موسوم به اوراق «اِیتی–وان» (AT1) و اوراق الزامات ذخیرهای (MREL) را از سر گرفتهاند — ابزارهایی که در صورت وقوع بحران، زیان را جذب کرده و ترازنامه بانک را مقاومتر میکنند.
سایه «پریمیوم جنگ» بر بازار انرژی
در همان دوازده روز جنگ میان ایران و اسرائیل در خرداد ماه ۱۴۰۴، قیمت نفت خام تا ۹ درصد جهش کرد و بهای سوخت جت و دیزل در اروپا به بالاترین سطح ۱۵ ماه اخیر رسید. کارشناسان انرژی این افزایش را «پریمیوم جنگ» نامیدند — هزینه اضافیای که بازار برای ریسک گسترش درگیری میپردازد. پس از پایان درگیری، بخشی از این افزایش فروکش کرد، اما احتیاط بازارها و افزایش قیمت بیمه حملونقل همچنان ادامه یافت.
احتیاط یا پیشبینی؟
بیتردید همهچیز را نمیتوان صرفاً به انتظار جنگ نسبت داد. بخشی از این روند، نتیجه الزامات نظارتی و تجربه بحرانهای پیشین است. با این حال، همزمانی تقویت ترازنامههای بانکی با تحرکات نظامی، گمانه احتیاط پیشدستانه را تقویت میکند — احتیاطی که نه از ترس فوری، بلکه از شناخت وزن ریسکها ناشی میشود.
بر اساس گزارش تابستانی نهاد نظارت بانکی اروپا، نظام بانکی اتحادیه اروپا از نظر سرمایه و نقدینگی همچنان مقاوم است، اما در سناریوهای ناشی از تنشهای ژئوپولیتیک، احتمال تضعیف سرمایه در بانکهای کوچکتر و شرکتهای تابعه اروپاییِ بانکهای آمریکایی بیشتر است. به زبان ساده، اروپا خود را برای شوکی آماده میکند که ممکن است از بیرون مرزهایش آغاز شود.
دو صحنه، یک هدف
در خاورمیانه، تانکرهای سوخت در آسمان آمادهاند؛ در اروپا، بانکها نقدینگی جمع میکنند. هر دو در ظاهر در مسیر عادی خود حرکت میکنند، اما در عمق، نشانهای از هماهنگی نانوشته دارند: ساختن حاشیهای از زمان — زمانی برای واکنش، تصمیم و تابآوری در برابر بحران. در این فضا، فاصله میان «ریسک سیاسی» و «هزینه تأمین مالی» کوتاهتر از همیشه شده است.