حمله شبه نظامیان حماس و چند گروه دیگر به اسرائیل در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ و پاسخ اسرائیل به آن، واکنشهای متفاوتی را طی دوسال گذشته در میان کشورهای متحد اسرائیل برانگیخت.
اسرائیل که خود در روز هفتم اکتبر قربانی حمله بیرحمانه شبه نظامیان فلسطینی شده بود، بهدلیل نحوه پاسخ به این حملات بعد از گذشت دو سال در شرایطی قرار گرفته که مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، آمریکا میگوید این جنگ موجب انزوای بینالمللی اسرائیل شده است.
او یکشنبه، ۱۳ مهر و دو روز پیش از دومین سالگرد هفتم اکتبر، به شبکه سی بی اس گفت که نمیتوان تاثیری را که اتفاقات این جنگ بر جایگاه جهانی اسرائیل گذاشته، نادیده گرفت.
پیش از این سخنان هم دونالد ترامپ، مهمترین و قدرتمندترین حامی بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، به شبکه ۱۲ این کشور گفته بود: «بی بی در غزه زیاده روی کرده و اسرائیل به حد زیادی حمایت جهانی را از دست داده.»
شوک بزرگ هفتم اکتبر به اسرائیل و واکنش متحدان غربی
درست دو سال پیش، حماس و چند گروه شبهنظامی فلسطینی دیگر، آغازگر حملات مسلحانه هماهنگشدهای در جنوب اسرائیل بودند؛ حملاتی که با شلیک سه هزار راکت همراه بود.
شبه نظامیان فلسطینی از حصار مرزی بین غزه و اسرائیل عبور کردند و در خیابانها، مناطق مسکونی و حتی جشنواره موسیقی نوا در محوطهای باز، به سوی مردم تیراندازی کردند.
مهاجمان در این روز در مجموع ۱۱۳۹ نفر، عمدتا غیرنظامی، شامل ۳۸ کودک را کشتند و حدود ۲۵۰ غیرنظامی و سرباز اسرائیلی از جمله ۳۰ کودک را بهعنوان گروگان به نوار غزه برده شدند.
هدف اعلام شده برای گروگانگیری، مجبور کردن اسرائیل به مبادله آنها با فلسطینیان زندانی بود.
بلافاصله پس از این حمله، بسیاری از کشورهای غربی و متحدان اسرائیل از جمله ایالات متحده آمریکا، آلمان، فرانسه، بریتانیا، هند، ایتالیا، کانادا، استرالیا ، چک، مجارستان، پرتغال و رییس کمیسیون اتحادیه اروپا حمله هفتم اکتبر به اسرائیل را بهشدت محکوم کردند.
جاستین ترودو نخستوزیر وقت کانادا و ریشی سوناک نخست وزیر وقت بریتانیا اعلام کردند که کشورشان در کنار اسرائیل ایستاده است.
امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه هم پیام مشابهی داد.
اسرائیل بلافاصله بمباران غزه را آغاز کرد، دولت اعلام وضعیت جنگی کرد و ارتش نیروهای ذخیره را فراخواند.
در هفته های بعد نیروی زمینی اسرائیل وارد غزه شد و همزمان، محاصره و بمباران این منطقه را ادامه داد.
زیرساخت ها در غزه از آغاز حملات اسرائیل هدف بمباران قرار گرفت و مراکز درمانی و آموزشی و حتی اردوگاههای مردمی که آواره شده بودند، از حملات در امان نماند.
مهمترین دلایل آغاز انتقادها به حملات اسرائیل و واکنشهای جهانی، حمله به این مناطق و تلفات بالای غیرنظامیان بود. در طی دو سال، آمار کشتههای ناشی از حملات اسرائیل بر اساس اعلام مقامات درمانی در غزه به حدود ۶۷ هزار نفر رسیده است. تعداد زیادی از اجساد هم هنوز زیر آوار مانده اند. در این بین تعدادی از خبرنگاران حاضر در غزه نیز بر اثر حملات کشته شدند.
چند هفته پس از آغاز حملات اسرائیل، آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، گفت: «تعداد بالای قربانیان غیرنظامی نشان میدهد که بهوضوح مشکلی اساسی در عملیات نظامی اسرائیل وجود دارد.»
او همچنین گفت: «مهم است که اسرائیل درک کند که دیدن روزانه تصاویر وحشتناک از نیازهای انسانی فلسطینیان، به نفع اسرائیل در افکار عمومی جهانی نیست.»
تلاشهای دیپلماتیک برای توقف جنگ
۲۰ روز پس از آغاز حملات تلافیجویانه اسرائیل به غزه، امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه گفت که در غزه باید میان حماس و جمعیت غیرنظامی تمایز قائل شد.
او گفت: «برای حفاظت از افراد آسیب پذیر و اقدام هدفمند علیه تروریستها، به یک آتشبس انساندوستانه نیاز است.»
درخواست آتش بس در قالب یک قطعنامه در مجمع عمومی سازمان ملل به رای گذاشته شد و روز ۲۹ اکتبر به تصویب رسید. برخی کشورهای غربی که رابطه نسبتا خوبی با اسرائیل دارند، از جمله فرانسه، اسپانیا، پرتغال هم به این قطعنامه رای مثبت دادند. بریتانیا، استرالیا و کانادا رای ممتنع دادند و تنها آمریکا و دو سه کشور دیگر با آن مخالفت کردند. این قطعنامه الزام آور نبود اما ضرباهنگ آرام تغییر نگاه متحدان اسرائیل به آن را نشان میداد.
یک ماه پس از آغاز جنگ، مذاکرات برای آتش بس محدود شروع شد و ۲۴ نوامبر ۲۰۲۳ بر سر یک آتش بس هفت روزه توافق شد. در همین دوره هم اسرائیل زیرساخت ها و رهبران حماس را هدف قرار میداد.
در مجموع در سالهای ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ اگرچه اسرائیل گاهی از مناطقی از غزه عقب نشینی کرد، اما نبردهای سنگین ادامه یافت.
تلاش برای تبادل گروگانها و زندانیان بارها شکست خورد و همزمان، آوارگی ساکنان غزه، کمبود شدید مواد غذایی، دارو و خدمات عمومی در کنار ویرانی بیمارستانها و دیگر زیرساختها، موجب انتقادهای شدید علیه اقدامات اسرائیل شد؛ انتقادهایی که گاه از سوی متحدان این کشور ابراز میشد.
همزمان با حملات اسرائیل به غزه و صدور دستور تخلیه محلات مختلف این منطقه و بروز بحران انسانی، سخنان نخست وزیر اسرائیل درباره تصرف کامل غزه، واکنشهای کشورهای غربی به اقدامات اسرائیل را شدیدتر کرد.
در تابستان گذشته، فنلاند و اسپانیا در واکنش به اقدامات اسرائیل سفرای خود را از آن کشور فراخواندند. بلژیک بهدلیل توقیف قایقهای کمکرسانی که از اروپا راهی غزه بودند، سفیر خود را فراخواند. این در شرایطی اتفاق افتاد که جمعیت غزه بهطور کامل آواره شده و اسرائیل طرح تصرف کامل غزه را آغاز کرده بود.
دو سال گذشته در شورای امنیت نیز تلاشهای متعددی برای متوقف کردن حملات اسرائیل صورت گرفت و آمریکا شش بار از حق وتوی خود برای جلوگیری از تصویب قطعنامههایی که خواستار توقف جنگ بودند، استفاده کرد.
در آخرین مورد، آمریکا در ماه سپتامبر امسال قطعنامهای را که برای تهیه طرح آتشبس فوری و بیقید و شرط در غزه و رفع محدودیت ارسال کمکهای بشردوستانه تهیه شده بود، وتو کرد.
بهجز آمریکا، همه ۱۴ عضو دیگر، از جمله متحدان غربی اسرائیل، به آن رای مثبت داده بودند.
به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطینی از سوی متحدان اسرائیل
سرانجام تعدادی از کشورهای غربی در واکنش به طرحهای مختلف اداره سرزمینهای فلسطینی که از سوی اسرائیل و آمریکا ارائه میشد، اعلام کردند که کشور مستقل فلسطین را به رسمیت خواهند شناخت.
این سخنان پیش از نشست امسال مجمع عمومی سازمان ملل صورت گرفت. فرانسه، بریتانیا، کانادا، استرالیا، بلژیک، پرتغال، لوکزامبورگ، مالت و آندورا، کشورهایی بودند که کشور فلسطین را به رسمیت شناختند. نکته مهم، حضور کانادا، بریتانیا و استرالیا در این جمع بود که متحدان سنتی آمریکا و از حامیان اسرائیل محسوب میشوند.
فرانسه و عربستان سعودی از فرصت حضور رهبران جهان در نیویورک استفاده و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، نشستی برای حمایت از تشکیل کشور فلسطین برگزار کردند.
در این مراسم، امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه به حاضران گفت: «به رسمیت شناختن اسرائیل تاییدی بر این است که مردم فلسطین اضافه نیستند. ما پس از آزادی گروگانها در غزه، سفارت خود را در سرزمین های فلسطینی افتتاح خواهیم کرد.»
هدف از این نشست، مشخصکردن مراحل لازم برای پیشبرد راهحل دو کشوری بین اسرائیل و فلسطینیها بود.
فرانسه و عربستان سعودی پیش از آن کنفرانسی در حمایت از راه حل دو کشوری برگزار کرده بودند. در مجمع عمومی سازمان ملل، اعلامیه آن کنفرانس به رای گذاشته شد و با اکثریت قاطع به تصویب رسید. این اعلامیه خواستار اقداماتی ملموس، زمانبندی شده و غیرقابل برگشت برای تحقق راه حل دو کشوری بود.
در این بین، رییسجمهوری آمریکا با شناسایی کشور فلسطین مخالفت کرد و اسرائیل هم گفت اجازه تشکیل کشور مستقل فلسطین را نخواهد داد.
با این حال، مارکو روبیو در واکنش به تلاش متحدان آمریکا برای شناسایی کشور فلسطین گفت، برخی قدرتهای کلیدی غربی مانند فرانسه، بریتانیا، استرالیا و کانادا بهخاطر طولانی شدن جنگ و نحوه پیشرفت آن، تصمیم گرفتند که فلسطین را بهعنوان یک کشور به رسمیت بشناسند.
در واقع پاسخ اسرائیل به حمله هفتم اکتبر و بی اعتنایی به خواست کشورهای دیگر، حتی متحدان خود، باعث شد تا این کشورها از محکوم کردن شدید حملات هفتم اکتبر، به تلاش برای تشکیل کشور مستقل فلسطینی برسند.