جبهه اصلاحات با بیانیهای تازه و پر از شعارهای آشنا بار دیگر از «آشتی ملی» و «بازگشت به مردم» سخن گفته است. بیانیهای که بیش از آنکه حامل راهحل باشد، مجموعهای از وعدههای تکراری است؛ همانهایی که در چهار دهه گذشته بارها شنیده شد اما هیچگاه به سرانجام نرسید.
استعاره «بکسوات»: درجا زدن بیثمر
در فرهنگ عمومی، «بکسوات» به معنای درجا زدن بیحاصل چرخهای خودروست؛ حرکتی که به جای پیشرفت، باعث فرو رفتن بیشتر میشود. این تعبیر بهخوبی وضعیت امروز اصلاحطلبان در ایران را نشان میدهد.
جریانی که در ظاهر «اصلاحطلب» نام گرفته، اما در عمل به «حزب بکسوات» بدل شده؛ حزبی که اصلاحات را نه برای دگرگونی سیاسی، بلکه صرفاً برای بقا و حفظ نظامی به کار میگیرد که خود بخشی جداییناپذیر از آن بوده است.
بیانیه ۲۶ مرداد؛ نسخهای برای نجات نظام
انتشار بیانیه اخیر جبهه اصلاحات در ۲۶ مرداد با عنوان «آشتی ملی؛ فرصتی طلایی برای تغییر و بازگشت به مردم» در یازده بند، مطالباتی همچون «عفو عمومی، رفع حصر، آزادی زندانیان سیاسی، انحلال نهادهای موازی، خروج نظامیان از اقتصاد، رفع تبعیض علیه زنان، آزادی رسانهها، تعلیق غنیسازی و مذاکره مستقیم با آمریکا» را مطرح میکند.
تجربه تاریخی نشان داده که این فهرستها نه برنامهای عملی، بلکه تلاشی برای نجات نظام و حفظ منافع این جریان است. اصلاحطلبان در تمام این سالها نتوانستند حتی یک مورد از این شعارها را محقق کنند و حالا در شرایط بحران مشروعیت جمهوری اسلامی، چنین وعدههایی بیش از هر زمان دیگر بیاعتبار به نظر میرسد.
خامنهای غایب است؛ آمریکا حاضر!
نکته مهم بیانیه اخیر، غیبت کامل نام علی خامنهای و ساختارهای کلیدی قدرت، مانند سپاه پاسداران و نظارت استصوابی است؛ همان موانعی که هرگونه اصلاح واقعی را غیرممکن کردهاند. در عوض، اصلاحطلبان جسارت را در طرح «مذاکره مستقیم با آمریکا» یافتهاند. اما مشکل امروز ایران، ترامپ یا آمریکا نیست؛ ساختاری است که خودِ اصلاحطلبان در ساخت و تثبیت آن نقش داشتهاند.
اصلاحطلبان؛ زامبیهای سیاسی
اصلاحطلبان نه حزب سیاسیاند، نه جریان اجتماعی، و نه حتی اپوزیسیون. آنها قادر به برگزاری یک گردهمایی ساده هم نیستند و برای نظام به یک سوپاپ اطمینان بیمصرف بدل شدهاند. اختلافات درونیشان نیز مانع از آن است که حتی این نقش حداقلی را ایفا کنند.
از دید افکار عمومی، اصلاحطلبان تفاوتی با اصولگرایان ندارند و جنگ زرگری این دو جریان مدتهاست بیاعتبار شده است. شعار «اصلاحطلب، اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا» نه یک شعار گذرا، بلکه عصاره تجربه زیسته مردمی است که دریافتهاند اصلاح در ساختار جمهوری اسلامی اساساً ناممکن است.
پایان روایت دروغین اصلاحات
اصلاحطلبان سالها فرصت داشتند اما نه ارادهای برای تغییر واقعی داشتند و نه توانایی آن را. امروز که جامعه ایران به دنبال پاسخهای بنیادیتر و عبور از جمهوری اسلامی است، این جریان همچنان با بیانیههای تکراری و شعارهای کلیشهای میکوشد خود را زنده نگه دارد. واقعیت این است که اصلاحطلبان، همچون اصولگرایان، بخشی از مسئلهاند، نه بخشی از راهحل.
آیا جایگاهی باقی مانده است؟
آیا اصلاحطلبان همچنان در بازی قدرت و سیاست ایران جایگاه اجتماعی دارند؟ این پرسش در «برنامه با کامبیز حسینی» با حضور جمشید برزگر و همراهی مخاطبان از سراسر جهان به بحث گذاشته شد.
«برنامه با کامبیز حسینی» یکشنبه تا پنجشنبه ساعت ۱۱ شب به وقت تهران از شبکهٔ ایران اینترنشنال بهصورت زنده پخش میشود.