روزنامه فایننشال تایمز نوشت که فرانسه، آلمان و بریتانیا، در نامهای رسمی خطاب به شورای امنیت و دبیرکل سازمان ملل اعلام کردند اگر جمهوری اسلامی به مذاکرات بازنگردد، آمادهاند مکانیسم ماشه را فعال کنند. اقدامی که به اعمال مجدد تحریمهای شورای امنیت منجر خواهد شد.
وزیران امور خارجه این سه کشور اروپایی موسوم به «E3» سهشنبه ۲۱ مرداد در نامه خود به سازمان ملل هشدار دادند در صورت عدم اقدام حکومت ایران، تحریمها بهطور خودکار بازمیگردد.
آنان تاکید کردند برای جلوگیری از این اقدام تا پایان ماه جاری میلادی به تهران مهلت دادهاند.
فایننشال تایمز که به نسخهای از این نامه دست یافته، گزارش داد که در این نامه آمده است: «ما روشن کردهایم اگر ایران تا پایان اوت ۲۰۲۵ حاضر به دستیابی به راهحل دیپلماتیک نباشد یا از فرصت تمدید استفاده نکند، E3 آماده فعالسازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریمها است.»
این نامه خطاب به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، و شورای امنیت سازمان ملل نوشته شده و آن را ژان نوئل بارو وزیر امور خارجه فرانسه، یوهان وادفول وزیر امور خارجه آلمان و دیوید لمی وزیر امور خارجه بریتانیا امضا کردهاند.
این اقدام دو ماه پس از حمله آمریکا و اسرائیل به تاسیسات هستهای ایران کمی بیش از دو ماه از فرصت این سه کشور برای فعال کردن مکانیسم ماشه براساس توافق اتمی ۲۰۱۵ معروف به برجام نوشته و ارسال شده است.
نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل و یا مقامات حکومت ایران هنوز به این نامه واکنشی نشان نداده اند.
آمریکا در سال ۲۰۱۸، در دوره نخست ریاستجمهوری دونالد ترامپ، از توافق هستهای خارج شد؛ توافقی که باراک اوباما با تهران و قدرتهای جهانی امضا کرده بود و در ازای رفع تحریمها، محدودیتهای شدیدی بر برنامه هستهای ایران اعمال میکرد.
تحریمهای سازمان ملل در ۱۸ اکتبر به پایان میرسد مگر آنکه یکی از طرفهای باقیمانده شامل بریتانیا، آلمان، فرانسه، روسیه یا چین، مکانیسم ماشه برای بازگشت خودکار تحریمها را فعال کند.
ماه گذشته، سه کشور اروپایی در مذاکراتی در ترکیه به جمهوری اسلامی پیشنهاد دادند اگر تهران پیش از سپتامبر با ازسرگیری گفتوگو با آمریکا و همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی موافقت کند، مهلت پایان اوت را تمدید خواهند کرد.
یک دیپلمات غربی این گفتوگوها را «دشوار» توصیف کرد و سه کشور اروپایی سهشنبه ۲۱ مرداد اعلام کردند پیشنهادشان «بیپاسخ مانده است».
وزیران امور خارجه اروپا در نامه خود به سازمان ملل تاکید کردند تمدید محدود مهلت، زمان بیشتری برای دستیابی به توافق هستهای جدید فراهم میکند، در حالی که امکان بازگرداندن تحریمها برای جلوگیری از اشاعه هستهای همچنان محفوظ خواهد ماند.
پس از نشست استانبول در ژوئیه، عباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در گفتوگو با فایننشال تایمز هشدار داد که اروپا «هیچ مبنای حقوقی یا اخلاقی» برای فعال کردن مکانیسم ماشه برای بازگشت تحریمها را ندارد و در صورت اقدام، تهران قدرتهای اروپایی را از مذاکرات آینده کنار خواهد گذاشت.
او تاکید کرد: «مکانیسم بازگشت تحریمها دیگر اهمیت چندانی ندارد.»
مقامات مختلف جمهوری اسلامی در هفتههای گذشته بر این موضوع اصرار کرده بودند که اجرای مکانیسم ماشه بیشتر جنبه روانی دارد.
با این همه وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی در نامهای محرمانه که نسخهای از آن به ایراناینترنشنال رسیده، به وزارتخانهها و شرکتهای بزرگ هشدار داده است که پیامدهای فعالسازی مکانیسم ماشه موجب توقف فروش نفت ایران و وقوع بحرانهای بزرگ اقتصادی و امنیتی و رشد بیکاری و تشدید نارضایتی اجتماعی در کشور میشود.
وزارت اطلاعات در این نامه که دوشنبه ۲۰ مرداد ارسال شده، با اشاره به تحرکات اخیر آمریکا و سه کشور اروپایی، از نهادهای اقتصادی «حساس» خواسته است در برابر سناریوی فعالسازی این سازوکار، آمادگی کامل داشته باشند.
وزیران امور خارجه سه کشور اروپایی در نامه خود تصریح کردند از نظر حقوقی «کاملاً روشن و بدون ابهام» حق بازگرداندن تحریمها را دارند، زیرا جمهوری اسلامی از سال ۲۰۱۹ «عمداً» از تعهدات خود در توافق هستهای عدول کرده است.
تهران اعلام کرده همچنان آماده گفتوگو با دولت ترامپ است.
محمدرضا عارف، معاون اول مسعود پزشکیان، سهشنبه ۲۱ مرداد اعلام کرد جمهوری اسلامی آماده است در «شرایط مناسب»، حتی بهصورت مستقیم با آمریکا مذاکره کند.
عارف گفت: «به طرف مذاکرهکننده اعلام کردیم که حاضریم اعتمادسازی کنیم، اما انگار خود را به خواب زده است. کشور در شرایط متعادل آماده مذاکره است، چرا که مذاکره برای حفظ منافع دو طرف است که نباید موضوعی دیکته شود.»
عراقچی نیز پیشتر گفته جمهوری اسلامی خواستار تضمینهایی از سوی واشینگتن مبنی بر عدم حمله به کشور در جریان مذاکرات آینده و نیز «اقدامات اعتمادساز» از جمله جبران خسارات جنگی از سوی آمریکا است.
مجید تختروانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، نیز اعلام کرده تهران حاضر است در صورت لغو تحریمها، محدودیتهای هستهای را «برای مدت معینی» بپذیرد.
تختروانچی در مصاحبه با رسانه ژاپنی کیودو گفت جمهوری اسلامی آماده است در ازای لغو تحریمهای آمریکا، با محدودیتهای «موقت» بر برنامه هستهای خود موافقت میکند، اما توقف کامل غنیسازی خط قرمز تهران به حساب میآید.
او افزود تهران میتواند بهعنوان بخشی از یک «توافق برد-برد و عادلانه»، در خصوص ظرفیت و سقف غنیسازی خود «انعطاف» نشان دهد.
جمهوری اسلامی در ماه ژوئن اعلام کرد همکاری خود با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را متوقف کرده است؛ آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز در جریان جنگ ۱۲ روزه جمهوری اسلامی و اسرائیل بازرسان باقیمانده خود را از ایران خارج کرد.
ماسیمو آپارو، معاون مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، دوشنبه پس از گفتوگو با مقامهای حکومت ایران در زمینه «نحوه تعامل آژانس و جمهوری اسلامی در شرایط جدید»، تهران را ترک کرد. آژانس بینالمللی انرژی اتمی هنوز درباره نتیجه این سفر اظهارنظر نکرده است.
با این حال، عباس عراقچی یک روز پیش از سفر آپارو به تهران گفت در این سفر مذاکراتی درباره چارچوب جدید همکاری بر مبنای قانون مجلس شورای اسلامی برگزار خواهد شد.
عراقچی تاکید کرد تا جمهوری اسلامی و آژانس به چارچوب جدیدی نرسیدهاند، هیچ برنامهای برای بازرسی و بازدید از تاسیسات اتمی ایران در کار نخواهد بود.