دو تن از نزدیکترین یاران سابق بشار اسد، رییسجمهوری مخلوع سوریه که پس از سقوط او به مسکو گریختهاند، در حال هزینهکردن میلیونها دلار برای سازماندهی دهها هزار نیرو در مناطق علوینشین سوریهاند؛ تلاشی پنهانی برای برهمزدن تعادل قدرت در «سوریه جدید» و بازپسگیری نفوذ از دسترفته.
خبرگزاری رویترز جمعه ۱۴ آذر در گزارشی نوشت این تحرکات در حالی جریان دارد که حکومت جدید سوریه یک چهره سابقا نزدیک به اسد را مامور کرده در میان علویها علیه این طرحها فعالیت کند و از بروز شورشی تازه جلوگیری شود.
به نوشته رویترز، بشار اسد که دسامبر سال گذشته پس از سقوط دمشق به روسیه گریخت، اکنون کموبیش به زندگی در تبعید تن داده است، اما برخی چهرههای حلقه نزدیک او، از جمله برادرش ماهر، هنوز شکست را نپذیرفتهاند.
در مرکز این تلاشهای تازه، نام دو نفر بیش از همه تکرار میشود: رامی مخلوف، میلیاردر و پسرخاله اسد، و سرتیپ کمال حسن، رییس سابق اطلاعات نظامی سوریه.
این دو که سالها از ستونهای اصلی ماشین قدرت اسد بودند، اکنون از مسکو و با شبکهای از دستیاران در لبنان، امارات و روسیه میکوشند در سواحل سوریه و مناطق علوینشین، بهویژه در لاذقیه، طرطوس، حمص و حما، نیروهای وفادار به خود را سازمان دهند.
اسناد داخلی که رویترز به آنها دست یافته، نشان میدهد مجموعا برای بیش از ۵۰ هزار نفر حقوق و تجهیزات پیشبینی شده، هرچند فرماندهان میدانی میگویند مبالغ پرداختی ناچیز است و بسیاری از افراد همزمان از هر دو طرف پول میگیرند.
یکی از جوایز اصلی این رقابت، شبکهای از ۱۴ اتاق فرماندهی زیرزمینی و انبار تسلیحات است که در سالهای پایانی حکومت اسد در مناطق ساحلی ساخته شد.
دو افسر و استاندار طرطوس وجود این پناهگاهها را تایید کردهاند؛ اتاقهایی مجهز به سلاح سبک، مهمات، بیسیم، سامانههای خورشیدی و نقشههای عملیاتی که به گفته یک فرمانده محلی برای طراحان «مثل جزیره گنج» است.
با این حال، مقامهای محلی میگویند این شبکه بعد از سقوط اسد «بهطور قابلتوجهی تضعیف شده» و در حال حاضر «عملا بلااستفاده» مانده است.
مخلوف که سالها مهمترین سرمایهدار سوریه و تامینکننده مالی جنگ اسد بود، پس از آنکه در سال ۲۰۱۹ علنا برای «پیروزی» در جنگ طلب اعتبار کرد، با خشم بشار روبهرو شد؛ امپراتوری اقتصادیاش مصادره و خودش سالها در حبس خانگی محصور شد.
او دسامبر گذشته، همزمان با سقوط دمشق، با استفاده از آمبولانس از مرز لبنان خارج شد و اکنون طبق روایت نزدیکانش یک طبقه اختصاصی در هتلی مجلل در مسکو در اختیار دارد.
اطرافیان میگویند او در دوران حبس مذهبی شده و در پیامها و نوشتههایش از «رسالت الهی» و بازگشت به صحنه قدرت پس از «نبردی سرنوشتساز» در دمشق سخن میگوید.
مخلوف با اتکا به دو سرتیپ سابق ارتش اسد، شبکهای روی کاغذ به وسعت دهها گردان در شهرهای مرکزی و ساحلی تعریف کرده، اما فرماندهان میدانی میگویند بخش بزرگی از نیروهای سابق پس از سقوط رژیم اسد از جنگ کناره گرفتهاند.
در سوی دیگر، حسن، رییس سابق دستگاه اطلاعات نظامی اسد، قرار دارد؛ فردی که نامش در گزارشهای سازمان ملل بهخاطر نقش در سیستم بازداشت و اخاذی گسترده از خانواده زندانیان آمده است.
او پس از فروپاشی ارتش ابتدا به سفارت امارات و سپس به سفارت روسیه در دمشق پناه برد و سرانجام به مسکو منتقل شد.
نزدیکانش میگویند اکنون در ویلایی سهطبقه در حومه مسکو زندگی میکند و از آنجا با فرماندهان سابق در سوریه و لبنان در ارتباط است.
به گفته هماهنگکننده عملیاتی او در لبنان و بر اساس اسناد مالی، حسن از ماه مارس تاکنون حدود ۱.۵ میلیون دلار میان ۱۲ هزار نفر در سوریه و لبنان توزیع کرده و با تاسیس خیریهای در لبنان، این فعالیتها را زیر عنوان «کمک به خانوادههای علوی» پیش میبرد.
او همچنین گروهی از هکرهای سابق دستگاه اطلاعاتی را برای حملات سایبری علیه دولت جدید سوریه به کار گرفته است.
در برابر این تحرکات، حکومت جدید سوریه بر چهرهای تکیه کرده که زمانی از نزدیکان اسد بود: خالد الاحمد، دوست دوران کودکی احمد الشرع، رییسجمهوری جدید.
او از معماران شبهنظامیان حامی اسد بود، اما پس از آنکه دیکتاتور امتیازاتش را پس گرفت، به صف مخالفان پیوست و در سالهای پایانی جنگ در طرح سرنگونی اسد با الشرع همکاری کرد.
اکنون دولت جدید او را بهعنوان رابط اصلی با جامعه علوی و مسئول ایجاد اشتغال و تضمین امنیت در مناطق ساحلی معرفی کرده است.
استاندار طرطوس نقش او را در «جلب اعتماد علویها به ساختار جدید قدرت» حیاتی توصیف میکند و میگوید از زمان سقوط اسد، دهها نفر از افراد وابسته به شبکههای مخلوف و حسن بازداشت شدهاند.
با وجود این تلاشها، رویترز مینویسد چشمانداز موفقیت طرحهای مخلوف و حسن در کوتاهمدت محدود است. هر دو بهشدت با یکدیگر دشمنی دارند، حمایت علنی از سوی روسیه به دست نیاوردهاند، بسیاری از علویان سوریه که خود از خشونتهای دوران اسد آسیب دیدهاند به آنها بیاعتمادند و دولت جدید نیز تلاش میکند با ترکیبی از فشار امنیتی و وعدههای اقتصادی، زمین بازی را از دست آنها خارج کند.