در سیامین کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (کاپ۳۰) در بلم برزیل، بیش از ۳۰ کشور هشدار دادند اگر برنامهای مشخص برای کنار گذاشتن نفت، گاز و زغالسنگ در متن نهایی گنجانده نشود، توافق پایانی ممکن است شکست بخورد. همزمان پیشنویس توافق پایانی بدون اشاره به سوختهای فسیلی منتشر شد.
خبرگزاری رویترز جمعه ۳۰ آبان اعلام کرد سازمان ملل متحد پیشنویس جدید توافق اجلاس اقلیمی کاپ۳۰ را منتشر کرده است.
بر اساس این گزارش، در پیشنویس جدید اشارهای به سوختهای فسیلی دیده نمیشود؛ موضوعی که میتواند مناقشات میان کشورهای حاضر در این کنفرانس را افزایش دهد.
نشست اقلیمی کاپ۳۰ در شهر بلم، در گرما و رطوبت حاشیه جنگل آمازون، به نقطه تنش جدی رسیده است.
نشریه ایتالیا اینفورما در گزارشی نوشت بیش از ۳۰ کشور اروپایی، آمریکای لاتین و دولتهای کوچک آسیبپذیر، در نامهای رسمی به ریاست برزیلی کنفرانس اعلام کردهاند پیشنویس فعلی توافق «هیچ اشارهای به برنامه خروج از سوختهای فسیلی ندارد» و به حداقل معیارهای قابل قبول برای یک توافق معتبر هم نزدیک نیست.
این کشورها هشدار دادهاند بدون تعیین یک مسیر مشخص برای کاهش و حذف تدریجی نفت، گاز و زغالسنگ، نتیجه کاپ۳۰ تنها به «مجموعهای از نیتهای کلی» محدود میشود.
یک مذاکرهکننده اروپایی گفته است این متن را نمیتوان برای تصویب به پارلمانها ارائه کرد و در صورت ادامه وضعیت فعلی، احتمال رد پیشنویس و آغاز بنبستی طولانی و جدی وجود دارد.
کشورهای پیشبرنده نقشه راه
در کنار اتحادیه اروپا، کشورهایی مانند کلمبیا، فرانسه، آلمان، بریتانیا، اسپانیا، سوئد، کاستاریکا، شیلی و شماری از دولتهای جزیرهای که با بالا آمدن آب دریا و فرسایش سواحل درگیرند، از تدوین یک نقشه راه جهانی برای «گذار منصفانه و تدریجی از سوختهای فسیلی» حمایت میکنند.
به گفته هیاتهای حاضر، بیش از ۸۰ کشور از این رویکرد حمایت کردهاند.
ایرنه ولس تورس، وزیر محیط زیست کلمبیا، در بلم گفت: «هدف این نیست که هر توافقی امضا شود؛ هدف دستیابی به نتیجهای متناسب با بحران اقلیمی است. یک متن خالی و مبهم، شکست قطعی دیپلماسی اقلیمی خواهد بود.»
مخالفت قدرتهای نفتی
در مقابل، محور کشورهای تولیدکننده سوخت فسیلی، از عربستان سعودی و روسیه گرفته تا هند و برخی اعضای گروه کشورهای در حال توسعه، با هرگونه اشاره صریح به «خروج» یا «کاهش اجباری» مصرف نفت و گاز مخالفت میکنند.
این کشورها میگویند جهان توسعهیافته نباید با تعیین مسیر خروج از سوخت فسیلی، مانع رشد اقتصادی کشورهای دیگر شود.
یک مذاکرهکننده این گروه گفته است: «نمیتوانیم معاهداتی را امضا کنیم که انگار فقط برای تعطیلی پالایشگاههای اروپا نوشته شدهاند، در حالیکه بسیاری از مردم ما هنوز به انرژی قابل اتکا دسترسی ندارند.»
سایه دوبی و هدف ۱.۵ درجه
بحثها در بلم ادامه همان نزاع کاپ۲۸ در دوبی است؛ جایی که نزدیک به ۲۰۰ کشور توافق کردند «از سوختهای فسیلی فاصله بگیرند» اما هیچ تاریخ و برنامهای در متن گنجانده نشد.
نهادهای علمی و سازمان ملل بارها تاکید کردهاند بدون کاهش سریع مصرف نفت، گاز و زغالسنگ، هدف محدود کردن گرمایش جهانی به ۱.۵ درجه عملا غیرممکن میشود.
چالشهای دولت لولا
اگرچه لوئیس ایناسیو لولا دا سیلوا، رییسجمهوری برزیل، خود از طرفداران نقشه راه جهانی خروج از سوخت فسیلی است اما دولت او به دلیل مجوزهای نفتی جدید در ساحل آمازون تحت انتقاد شدید قرار دارد.
فعالان محیط زیست میگویند برزیل نمیتواند هم «پایتخت اقلیم جهان» باشد و هم پروژههای حفاری در مناطق حساس را گسترش دهد.
تهدید به خروج، آتشسوزی و فشار فزاینده
همزمان با انتشار نامه کشورهای معترض، پنجشنبه آتشسوزی در مرکز همایشها جلسههای کاپ۳۰ را برای چند ساعت متوقف کرد.
آندره کورئا دو لاگو، رییس برزیلی کاپ۳۰، گفته است هیچ متن کاملی وجود ندارد اما کنفرانس نمیتواند نتیجهای عقبتر از تصمیمات گذشته ارائه کند.
ناظران میگویند نتیجه بلم فراتر از یک توافق فنی است: آزمونی برای اعتبار کل روند سازمان ملل در حوزه اقلیم.
اگر کاپ۳۰ در قلب آمازون نتواند مسیر خروج از بهکارگیری سوختهای فسیلی را مشخص کند، شکاف بیاعتمادی میان کشورهای آسیبپذیر و تولیدکنندگان بزرگ بیشتر خواهد شد.