نشنال اینترست در مطلبی با اشاره به پابرجاماندن آتشبس در غزه و حملات هوایی اسرائیل، از جمله علیه پایگاههای حزبالله در جنوب لبنان، در مطلبی نوشت: «تحولات اخیر در امتداد مرز اسرائیل و لبنان بیشازپیش نشان میدهد که احتمال یک رویارویی بزرگ میان اسرائیل و حزبالله وجود دارد.»
نشانههای تشدید تنش پس از آتشبس غزه
با پایدار ماندن آتشبس در غزه، تحلیلگران معتقدند احتمال رویارویی نظامی میان اسرائیل و حزبالله بیشتر شده است. اسرائیل از زمان پایان جنگ ۲۰۲۴، حملات هوایی—از جمله ترور فرماندهان و حمله به مواضع حزبالله—را در جنوب لبنان افزایش داده و این حملات اکنون شتاب بیشتری گرفته است؛ اقدامی که بسیاری آن را مقدمه یک عملیات گستردهتر میدانند. در این تحلیلها تاکید میشود در صورتی که دولت لبنان نتواند حزبالله را خلعسلاح کند، اسرائیل ممکن است خود وارد عمل شود.
فشارهای آمریکا و باز شدن درِ مذاکره با اسرائیل
آتشبس اخیر فضای جدیدی برای دیپلماسی ایجاد کرده است. دونالد ترامپ در سخنرانی خود در کنست، از تلاشهای لبنان برای خلعسلاح حزبالله تمجید کرد و پس از آن، ژوزف عون، رئیسجمهوری لبنان، آشکارا خواستار مذاکره با اسرائیل شد—موضعی بیسابقه در سیاست لبنان. چندی بعد، فرستاده ویژه آمریکا، تام باراک، نیز همین موضع را تقویت کرد و هشدار داد که ادامه مسلحبودن حزبالله میتواند به حمله اسرائیل منجر شود. او لبنان را «دولت شکستخورده» خواند و تاکید کرد خلعسلاح حزبالله باید سریعتر انجام شود.
مقاومت حزبالله و توقف برنامه دولت لبنان
بهدنبال تصویب طرح خلعسلاح حزبالله در اوت گذشته و مامور شدن ارتش برای تهیه برنامه اجرایی تا پایان ۲۰۲۵، روند کار عملاً متوقف شده است. حزبالله و نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان، فوراً تلاش کردند پیشبرد این طرح و هرگونه مذاکره مستقیم با اسرائیل را سد کنند. علاوه بر مخالفت حزبالله، کندی تصمیمگیری سیاسی و نبود ضربالاجل روشن در برنامه ارتش نیز روند را به تاخیر انداخته است. هرچند ارتش برخی مواضع گروه را در جنوب لیتانی برچیده، حزبالله خلعسلاح کامل را در سراسر لبنان رد میکند.
جدل بر سر شکل مذاکرات با اسرائیل
مذاکرات احتمالی میان لبنان و اسرائیل محل اختلاف است. بطور سنتی گفتوگوها غیرمستقیم و با میانجیگری آمریکا و سازمان ملل انجام میشود، اما دولت ترامپ اکنون خواستار گفتوگوهای مستقیم است تا نفوذ حزبالله به حداقل برسد. گزینه دیگر ادامه سازوکار آتشبس نوامبر ۲۰۲۴ است که لبنان را به خلعسلاح گروههای مسلح متعهد میکند و اسرائیل را از عملیات تهاجمی بازمیدارد. حزبالله ترجیح میدهد مذاکرات غیرمستقیم ادامه یابد تا زمان لازم برای بازسازی و حفظ نفوذ خود را داشته باشد.
بازسازی نظامی حزبالله با وجود ضربات سنگین
با وجود ضربههای جدی ناشی از جنگ با اسرائیل—از جمله از دست رفتن فرماندهان باسابقه، کاهش تجهیزات استراتژیک، اختلال مسیرهای تدارکاتی سوریه و کاهش حمایت مالی حکومت ایران—گزارشهایی نشان میدهد حزبالله در حال بازسازی نیرو و توان موشکی است. منابع اسرائیلی و آمریکایی ادعا میکنند این گروه به سرعت نسبت به سرعت ارتش لبنان در برچیدن مواضعش نیرو جذب میکند و تسلیحات خریدار میکند. حزبالله همچنین ساختار فرماندهی خود را در قالب واحدهای کوچکتر و خودمختار تغییر داده و تمرکز خود را بر جنگافزار سبک، موشکهای ضدتانک و پهپادهای تولید داخل گذاشته است.
ایدئولوژی به جای برتری نظامی
در شرایطی که توان نظامی حزبالله بهشدت آسیب دیده، رهبران گروه تلاش کردهاند با تقویت گفتمان «جهاد»، «مقاومت» و «وظیفه الهی»، خلأ قدرت خود را جبران کنند. نعیم قاسم، دبیرکل حزبالله، در سخنرانیهای اخیر کمتر به تهدیدهای بزرگنمایانه علیه اسرائیل پرداخته و بیشتر بر «تحمل» و «ایستادگی» تاکید کرده است. همزمان، گزارشهایی درباره احیای شبکه تونلها و بازگشت به تاکتیکهای جنگ نامنظم منتشر شده است.
فشار اقتصادی و تلاش برای بقا
حزبالله تحت فشار مالی قرار دارد؛ از ضربه به مؤسسات مالیاش گرفته تا کاهش منابع ایرانی. با این حال، همچنان از مسیرهای غیررسمی و سوریه تامین مالی میشود و بخش بزرگی از منابع خود را به عملیات نظامی و حمایت از خانوادههای کشتهشدگان اختصاص داده است. فعالیتهای پهپادی و تامین قطعات از طریق شرکتهای پوششی خارجی نیز ادامه دارد.
احتمال اقدام یکجانبه اسرائیل
در حالی که آمریکا در تلاش است دولت لبنان را به سمت گفتوگو با اسرائیل و خلعسلاح حزبالله سوق دهد، حزبالله اخیراً در نامهای علنی اعلام کرده است که «هیچ دولتی در لبنان انحصار سلاح نخواهد داشت» و هرگونه مذاکره مستقیم با اسرائیل را رد کرده است. به دنبال این موضعگیری، اسرائیل حملات خود را افزایش داد و چندین روستا را تخلیه کرد. سفارت آمریکا نیز اعلام کرد که «اجازه نخواهد داد حزبالله همچنان تهدیدی برای لبنان باقی بماند».
فرصت تاریخی یا آغاز یک جنگ جدید؟
لبنان اکنون در نقطه حساسی قرار دارد. آتشبس غزه و تلاشها برای کاهش تنش در منطقه، فرصتی بیسابقه برای اعمال حاکمیت دولت و خلعسلاح حزبالله فراهم کرده است. اما اگر دولت لبنان نتواند با جدول زمانی واضح و تصمیمگیری قاطع پیش برود، احتمالاً اسرائیل خود وارد عمل خواهد شد—موضوعی که میتواند لبنان را وارد دور جدیدی از درگیری و بیثباتی کند.