رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، هشدار داد که ایران باید همکاری خود را با بازرسان سازمان ملل «بهطور جدی بهبود بخشد» تا از افزایش تنش با غرب جلوگیری کند.
او در گفتوگویی با فایننشالتایمز که چهارشنبه ۱۴ آبان منتشر شد، گفت از زمان آغاز جنگ ایران و اسرائیل در ماه ژوئن، آژانس حدود ۱۲ بازرسی در ایران انجام داده اما اجازه دسترسی به مهمترین تاسیسات هستهای شامل فردو، نطنز و اصفهان - که در حملات آمریکا بمباران شدند - را دریافت نکرده است.
به گفته گروسی، در حالی که این حملات خسارت شدیدی به تاسیسات وارد کردهاند، سرنوشت ۴۰۸ کیلوگرم اورانیوم با غنای نزدیک به سطح تسلیحاتی همچنان نامشخص است و این موضوع «احساس فزایندهای از نیاز به ازسرگیری بازرسیها» ایجاد کرده است.
او افزود: «ما میبایستی تا الان کار بازرسی را از سر میگرفتیم.»
مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی گفت هرچند این آژانس تلاش میکند روابط «پرفراز و نشیب» با ایران را با درک و خویشتنداری دنبال کند، تهران همچنان باید به تعهدات خود پایبند باشد.
او افزود: «نمیتوان گفت من عضو معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای هستم و در عین حال به تعهدات آن عمل نکرد.»
گروسی نهم آبان نیز به شبکه العربیه گفت جمهوری اسلامی پس از حملات آمریکا، همکاری خود را با آژانس بینالمللی انرژی اتمی محدود کرده: «نمیدانیم قدم بعدی ایران چیست اما از ازسرگیری همکاریها بیخبر نیستیم.»
یک روز پیش از آن، اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، در گفتوگو با شبکه خبری الجزیره گفت گروسی به خوبی از «صلحآمیز بودن برنامه هستهای ایران» آگاه است و باید از «ابراز نظرات بیاساس» در خصوص برنامه هستهای تهران اجتناب کند.
این صحبتهای بقائی در واکنش به سخنان مدیر کل آژانس مبنی بر تحرکات در اطراف تاسیسات اتمی جمهوری اسلامی و حضور محدود آژانس در ایران مطرح شد.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی ۱۰ خرداد در گزارشی محرمانه اعلام کرد ایران پیشتر در سه مکان که مدتهاست تحت تحقیقات قرار دارند، فعالیتهای محرمانه هستهای انجام داده است.
هشدار درباره از دست رفتن نظارت
گروسی در بخش دیگری از گفتوگو با فایننشالتایمز تاکید کرد: «نمیتوان انتظار داشت آژانس بگوید چون جنگی رخ داده، شما در دستهبندی دیگری قرار میگیرید .... در غیر این صورت باید گزارش کنم که دید و نظارتم را نسبت به این مواد از دست دادهام.»
به گفته او، آژانس اکنون برای رصد تاسیسات بمبارانشده در ایران به تصاویر ماهوارهای متکی است.
او افزود که هنوز برای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل بهدلیل اختلال در بازرسیها ضرورتی وجود ندارد اما: «همکاری باید بهطور جدی بهبود یابد.»
تهران پس از جنگ ۱۲ روزه اعلام کرد همکاری خود را با آژانس به حالت تعلیق درمیآورد و مقامهای جمهوری اسلامی بهشدت از گروسی و آژانس انتقاد کردند.
دیپلماتها و تحلیلگران نگرانند که اگر نگرانیها درباره ذخایر اورانیوم با غنای بالا در ایران برطرف نشود و پیشرفتی در مذاکرات میان واشینگتن و تهران برای حل بنبست برنامه هستهای حاصل نگردد، احتمال دارد اسرائیل حملات تازهای علیه جمهوری اسلامی انجام دهد.
در همین حال، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، در مصاحبهای با شبکه الجزیره که مشروح آن ۱۲ آبان منتشر شد، گفت ذخایر اورانیوم با غنای بالا «زیر آوار مدفون است» و بار دیگر تاکید کرد تهران با دولت دونالد ترامپ درباره «غنیسازی صفر» و «توان موشکی» مذاکره نخواهد کرد.
او اعلام کرد جمهوری اسلامی برای «مذاکرات عادلانه و از موضع برابر و بر اساس قاعده برد-برد و منافع متقابل» کاملا آماده است.
این پرونده در شرایط کنونی به دسترسی کامل بازرسان، تعیین تکلیف ۴۰۸ کیلوگرم اورانیوم غنیشده و اراده سیاسی برای گفتوگو گره خورده است.
پیشرفت در این سه محور میتواند از تنش بکاهد اما تداوم ابهامها ممکن است خطر درگیری یا حملات تازه را دوباره بهمیان آورد.