نتایج یک پژوهش تازه نشان میدهد که برداشتنِ سه تا پنج هزار قدم در یک روز میتواند افت شناختی و احتمال ابتلا به آلزایمر را در سالمندان مستعد این بیماری بهمدت سه سال به تعویق بیاندازد. پنج تا حدود هفت هزار قدم پیادهروی در روز، این مدتزمان را در افراد مشابه به هفت سال میرساند.
این پژوهش تازه که نتیجه آن دوشنبه ۱۲ آبان در نشریه تخصصی نِیچِر منتشر شد، ۲۹۶ فرد ۵۰ تا ۹۰ ساله را بهمدت میانگین ۹ سال دنبال کرده و نتیجه گرفته است که افراد سالمندی که نشانههای مولکولی آغاز افت شناختی در مغزشان دیده میشود، بهطرز چشمگیری از بیشترین سود را از تحرک و ورزش منظم روزانه میبرند.
دکتر وای-ینگ وِندییاو، متخصص اختلالهای حافظه، پژوهشگر دانشکده پزشکی هاروارد که در این پژوهش مشارکت داشته است میگوید که این مطالعه حاوی «یک پیام امیدبخش» است؛ اینکه «حتی مقدار اندکی ورزش هم برای پیشگیری از آلزایمر مفید است.»
این تحقیق نشان میدهد که بر خلاف تبلیغات رایج که میزان موثر و مفید پیادهروی روزانه را ۱۰ هزار قدم معرفی میکنند، مقدار کمتر پیادهروی در روز هم مانعی در مسیر ابتلای سالمندان به آلزایمر است.
دکتر کرک اریکسون، رییس بخش علوم اعصاب موسسه پژوهشی اَدوِنتهِلث در آمریکا که در این پژوهش مشارکت نداشته است، دستآوردهای این مطالعه جدید را «مهم و منحصربهفرد» خواند و گفت: «ما چندین دهه است میدانیم فعالیت بدنی با کاهش خطر بروز زوال عقل همراه است. اما این مطالعه جدید بهدقت نشان میدهد که ورزش چگونه روی برخی از پروتئینهای دخیل در بیماری آلزایمر اثر میگذارد.»
این مطالعه شواهدی که نشان دهد بیش از ۷۵۰۰ قدم در یک روز اثر بیشتری بر تعویق افت شناختی دارد نیافته است.
به گفته دکتر یاو، این یافتهها نشان میدهند که حتی فعالیتهای سادهای مانند پیادهروی کوتاه روزانه میتواند بر سلامت مغز اثر قابلتوجهی بگذارد و شاید نیازی به برنامههای سنگین ورزشی نباشد.
در نتیجه، برای میلیونها سالمند در سراسر جهان که توان انجام فعالیتهای سنگین ورزشی ندارند، شاید تنها چند هزار قدم در روز بتواند تفاوتی بزرگ در مدتزمانِ سلامت شناختیشان ایجاد کند.
دکتر جسمیر چاتوال، عصبشناس بیمارستان عمومی ماساچوست و سرپرست این پژوهش گفت: «روند زوال شناختی در آن دسته از افرادی که در آستانه ابتلا به زوال شناختی هستند و تحرک ندارند، به احتمال بسیار زیاد تسریع میشود، اما خبر خوب این است که حتی سطح متوسطی از فعالیت بدنی میتواند برای این افراد اثر محافظتی داشته باشد.»
سازوکار احتمالی در مغز
یکی از نشانههای شاخص آلزایمر تجمع نوعی پروتئین به نام آمیلوئید در مغز است. پژوهشگران بر این باورند که در بیماری آلزایمر ابتدا آمیلوئید در مغز تجمع مییابد، سپس این تجمع باعث ایجاد درهمتنیدگیهایی از پروتئین دیگری به نام تائو درون نورونها میشود.
گسترش درهمتنیدگیهای تائو در سراسر مغز در عملکرد سلولهای مغزی اختلال ایجاد میکنند و همین در نهایت به زوال شناختی میانجامد.
طی این مطالعه روشن شد که هرچند تعداد قدمهای روزانه افراد بر میزان آمیلوئید در مغزشان بیاثر بود، اما با مقدار تجمع تائو و شدت افت شناختی رابطه مستقیم داشت.
از میان شرکتکنندگانی که در ابتدای مطالعه میزان آمیلوئید در مغزشان بیشتر بود، آنهایی که فعالیت بدنی کمتری داشتند ظرف ۹ سال درهمتنیدگیهای بیشتری از تائو نشان دادند و عملکرد شناختیشان ضعیفتر شد.
در مقابل، راه رفتن روزانه سه تا پنج هزار قدم تجمع تائو را کاهش داد و افت شناختی را کُندتر کرد.
مشارکتکنندگانی که بیش از پنجهزار قدم در روز برمیداشتند، وضعیت بهتری داشتند، اما بیش از ۷۵۰۰ قدم در روز فایده اضافی نداشت.
تفسیر نتایج این پژوهش از منظر انتقادی
دکتر اریکسون هشدار داد که نتایج این پژوهش «مشاهدهای» است، بنابراین امکان دارد عامل دیگری هم در رابطه میان فعالیت بدنی با شناخت و میزان تائو ارتباط داشته باشد. علاوه بر این، چون شرکتکنندگان تنها در آغاز مطالعه بهمدت یک هفته گامشمار به پا داشتند، ممکن است تعداد قدمهای روزانه آنها در سالهای بعد افزایش یا کاهش یافته باشد و همین بر نتایج نهایی اثر میگذارد.
دکتر جودی پا، استاد علوم اعصاب در دانشگاه کالیفرنیا، در گفتوگو با نیویورکتایمز این پژوهش را «جالب و هیجانانگیز» توصیف کرد و همزمان یادآور شد که تعداد شرکتکنندگان این مطالعه نسبتا اندک است و با در نظر گرفتن اینکه بیشتر آنها سفیدپوست و تحصیلکرده هستند، این پرسش پیش میآید که آیا میتوان نتایج آن را به دیگر گروههای قومیتی تعمیم داد؟
دکتر آماندا پالاک، دانشیار حرکتشناسی در دانشگاه ماساچوست که در این پژوهش نقشی نداشت، گفت که تعداد قدمهای موردنیاز برای دیدن این اثرات با نتایج دیگر پژوهشهای مرتبط با فعالیت بدنی در سالمندان همخوانی دارد.
چرا ورزش از مغز محافظت میکند؟
افزایش جریان خون در مغز بر اثر ورزش با افزایش اکسیژنرسانی به سلولهای عصبی مغز، عملکرد آنها را در وضعیت بهینه نگاه میدارد و همین امر از مغز در برابر زوال شناختی محافظت میکند.
علاوه بر این، بهبود سلامت عروقی به مغز کمک میکند تا از شر پروتئینهای سمی که در مغز تجمع میکنند، خلاص شود.
ورزش التهاب مغز را هم کاهش میدهد. این التهاب ارتباطی نزدیک با بیماری آلزایمر دارد.