دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، گوستاوو پترو، رییسجمهوری کلمبیا را «رهبر قاچاق مواد مخدر غیرقانونی» خواند و گفت واشینگتن تعرفههای سنگینی بر واردات از کلمبیا وضع و همه کمکهای مالی به این کشور را متوقف خواهد کرد.
همزمان وزارت خارجه کلمبیا سفیر خود در واشینگتن را برای مشورت فراخواند.
وزارت خارجه کلمبیا دوشنبه ۲۸ مهر در بیانیهای اعلام کرد: «هیچ کشوری حق ندارد در امور داخلی کلمبیا دخالت کند.»
اظهارات ترامپ درباره رییسجمهوری کلمبیا در حالی مطرح شد که چند ساعت پیشتر، پنتاگون از حمله نیروهای آمریکایی به یک شناور در آبهای کارائیب خبر داده بود که به گفته آنها «با یک گروه شورشی کلمبیایی» مرتبط بوده است.
اما دولت بوگوتا روایت متفاوتی دارد: پترو گفته است قایق هدفگرفتهشده متعلق به «یک خانواده ماهیگیر فقیر» بوده و «هیچ ارتباطی با شورشیان یا قاچاق مواد مخدر نداشته» است.
اکنون روابط ایالات متحده و کلمبیا، دو متحد قدیمی در آمریکای لاتین، وارد یکی از پرتنشترین دورانهای خود در دهههای اخیر شده است.
از همکاری استراتژیک تا بحران لفظی
در دو دهه گذشته، همکاری نظامی و ضد مواد مخدر آمریکا و کلمبیا، یکی از ستونهای اصلی سیاست واشینگتن در آمریکای لاتین بوده است.
برنامه «پلن کلمبیا» که در سال ۲۰۰۰ آغاز شد، میلیاردها دلار کمک مالی و نظامی برای مبارزه با کارتلهای کوکائین فراهم کرد.
با انتخاب پِترو در سال ۲۰۲۲ بهعنوان نخستین رییسجمهوری چپگرای کلمبیا، رویکرد این کشور نسبت به «جنگ علیه مواد مخدر» تغییر کرد.
پترو بارها گفته بود سیاستهای سنتی آمریکا در این زمینه شکستخورده است و باید رویکردی «اجتماعی و اقتصادی» برای کاهش کشت کوکا اتخاذ شود.
همین مواضع، از وقتی که ترامپ در ژانویه ۲۰۲۵ دوباره به قدرت بازگشت، روابط او را با کاخ سفید پرتنش کرد.
آغاز درگیری: حمله نظامی و اتهام سیاسی
بحران فعلی با حمله دریایی ایالات متحده در نزدیکی سواحل کارائیب آغاز شد.
پنتاگون اعلام کرد که هدف عملیات، یک شناور مرتبط با شورشیان سابق فارک (FARC) بوده که پس از توافق صلح ۲۰۱۶ بخشی از آنها به قاچاق مواد مخدر روی آوردهاند.
به گفته مقامهای آمریکایی، این شناور حامل مقادیر زیادی کوکائین بوده و نیروهای آمریکایی با «هماهنگی منطقهای» وارد عمل شدهاند.
در مقابل، دولت بوگوتا میگوید هیچ هماهنگیای صورت نگرفته و عملیات بدون اطلاع کلمبیا انجام شده است. اقدامی که نقض آشکار حاکمیت ملی این کشور محسوب میشود.
پس از آن بود که ترامپ در پاسخ به انتقادات پترو، او را «رهبر قاچاق مواد مخدر غیرقانونی» نامید و اعلام کرد دولت کلمبیا «چشم خود را بر تولید مواد مخدر بسته است».
این اظهارات با واکنش تند بوگوتا روبهرو شد. وزارت خارجه کلمبیا در بیانیهای رسمی گفت سخنان ربیسجمهوری آمریکا «بیاساس، توهینآمیز و مداخلهگرانه» است و «روابط تاریخی دو کشور را به خطر میاندازد».
بازارهای مالی هم بیدرنگ واکنش نشان دادند. ارزش پِسوی کلمبیا حدود ۱.۴ درصد در برابر دلار سقوط کرد و شاخص بورس بوگوتا نزدیک به دو درصد افت داشت.
تحلیلگران بانک جیپی مورگان گفتهاند تهدید تعرفههای آمریکا میتواند صادرات کلمبیا، بهویژه قهوه و نفت را که عمدتا به بازار ایالات متحده وابسته هستند، با خطر جدی روبهرو کند.
نگاه تحلیلگران؛ سیاست خارجی یا نمایش انتخاباتی؟
تحلیلگران در واشینگتن معتقدند این اقدام ترامپ هم بُعد سیاسی داخلی دارد و هم اهداف ژئوپلیتیک منطقهای را دنبال میکند.
به گفته جیسون مارکز، پژوهشگر شورای روابط خارجی آمریکا، «ترامپ با برجستهکردن موضوع مواد مخدر و مقصر دانستن دولت چپگرای پترو میخواهد پایگاه محافظهکار خود را در آستانه انتخابات میاندورهای تقویت کند».
از سوی دیگر، برخی کارشناسان در آمریکای لاتین میگویند ترامپ با افزایش تعرفهها و فشار نظامی، در تلاش است نفوذ چین در آمریکای جنوبی را مهار کند.
در دو سال گذشته، پکن سرمایهگذاریهای بزرگی در بخش انرژی و زیرساختهای کلمبیا انجام داده است. موضوعی که واشینگتن آن را با نگرانی دنبال میکند.
پیامدهای منطقهای
واکنش کشورهای منطقه نسبت به این بحران دوگانه بوده است. ونزوئلا سکوت کرده اما رسانههای دولتی آن از موضع پترو حمایت کردهاند.
برزیل و مکزیک، هر دو خواستار «گفتوگو و احترام متقابل» میان دو کشور شدند.
در خود کلمبیا، مخالفان پترو دولت ترامپ را متهم به «قلدری» کردند؛ در حالی که برخی از منتقدان داخلی رییسجمهوری کلمبیا هشدار دادند واکنشهای تند او ممکن است منافع اقتصادی کشور را به خطر بیندازد.
چشمانداز آینده
کارشناسان پیشبینی میکنند در صورت اجرای تعرفههای جدید، ارزش صادرات کلمبیا به آمریکا بهشدت آسیب ببیند، چرا که ایالات متحده بزرگترین شریک تجاری این کشور است.
از سوی دیگر، قطع کمکهای ضد مواد مخدر میتواند پروژههای مشترک در زمینه آموزش، فناوری و امنیت را مختل کند.
با این حال، دولت پترو اعلام کرده حاضر نیست «در برابر تهدید تسلیم شود».
وزیر خارجه این کشور گفته است: «کلمبیا شریک آمریکاست نه تابع آن.»
کاخ سفید از اظهار نظر رسمی بیشتر خودداری کرد اما سخنگوی شورای امنیت ملی گفت ایالات متحده «به همکاری با ملت کلمبیا در چارچوب احترام متقابل ادامه خواهد داد».
در نهایت، بحران جاری یادآور این واقعیت است که روابط ایالات متحده با متحدان سنتیاش در نیمکره غربی، در دوره دوم به قدرت رسیدن ترامپ وارد مرحلهای غیرقابل پیشبینی شده است.
مرحلهای که در آن زبان دیپلماسی جای خود را به تهدیدهای تعرفهای و حملات لفظی داده است.