تاخیر حماس در اعلام موضع در مورد طرح صلح دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، نشانه بحرانی عمیق درون این جنبش است؛ پذیرش توافق به معنای خلع سلاح و از دست دادن هویت تاریخی «مقاومت» است و رد آن میتواند به ویرانی گسترده غزه و انزوای بیشتر بینالمللی بیانجامد.
پایگاه خبری واینت جمعه ۱۱ مهر در تحلیلی نوشت این شرایط یادآور فشارهایی است که حزبالله در لبنان با آن مواجه است، با این تفاوت که برای حماس فشارها عمدتا از خارج و بهویژه از سوی دولتهای عربی اعمال میشود.
تحلیلگران میگویند اگر حتی قطر و ترکیه، نزدیکترین حامیان حماس، همراه سایر کشورهای عربی طرح ترامپ را تایید کنند، حماس در برابر اسرائیل تنها خواهد ماند.
چنین وضعیتی میتواند این گروه را در چشم جهان بهعنوان «مانع صلح» معرفی کند و اسرائیل را در موقعیتی برنده قرار دهد: یا حماس سلاحش را زمین میگذارد و ماهیتش از بین میرود، یا طرح را رد میکند و مسئول تداوم جنگ معرفی میشود.
منابع آگاه در دوحه از فشارهای سنگین بر رهبران حماس خبر میدهند.
در حالیکه سران حاضر در قطر ناچار به محاسبه هزینهها هستند، فرماندهان میدانی در غزه مانند عزالدین الحدّاد و رائد سعد بهشدت با این طرح مخالف هستند.
آنها در حالیکه در تونلها پنهان شدهاند، میدانند که غزه با خطر تخریب کامل و آوارگی جمعیت روبهرو است؛ اما از دید آنان پذیرش توافق معادل تسلیم است.
رد طرح صلح میتواند به چراغ سبز تازهای برای اسرائیل در جهت آغاز موجی دیگر از حملات ویرانگر منجر شود؛ حملاتی که محلهها را ویران، تلفات غیرنظامی را افزایش و احتمالا گروگانگیریهای تازهای را رقم خواهد زد.
با وجود این، کارشناسان تاکید دارند که حتی در صورت تصرف مجدد غزه به دست اسرائیل، حماس از بین نخواهد رفت و نیروهایش عمدتا به جنوب منتقل شدهاند.
در این میان، شکست تلاش برای ترور رهبران حماس در دوحه، نقطه عطفی راهبردی شد.
این عملیات ناموفق باعث شد قطر و اخوانالمسلمین بار دیگر در جایگاه اصلی میانجیگری قرار گیرند و حتی با حمایت تلویحی دولت ترامپ نقش پررنگتری پیدا کنند.
مقامات قطری که پیشتر به انتقال پول نقد به حماس و حمایت رسانهای از آن متهم بودند، اکنون به بازیگرانی کلیدی در روند دیپلماتیک تبدیل شدهاند.
به گفته ناظران، همین ناکامی اسرائیل در حذف رهبران حماس در خارج از غزه، بهجای پایان دادن به فعالیت این گروه، باعث تقویت موقعیت قطر بهعنوان میانجی و ادامه حیات حماس شد.
در نتیجه، با وجود ویرانیها و تلفات سنگین، جنگ همچنان ادامه دارد و به روالی معمول درگیریهای پرهزینه در غزه بدل شده است.
به نظر میرسد حماس میان دو انتخاب دشوار قرار گرفته است: پذیرش توافقی که ماهیت «مقاومت» را از آن میگیرد یا رد طرح و پذیرش پیامدهایی چون حملات ویرانگر جدید، کشتار غیرنظامیان و تشدید انزوا.
برای اسرائیل، هر دو مسیر میتواند به نوعی پیروزی تعبیر شود؛ اما برای مردم غزه، هردو انتخاب آیندهای پر از ابهام و رنج به همراه دارد.