دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، برای دومین بار مهمان رسمی بریتانیا شد. این سفر با پیمان ۴۲ میلیارد دلاری فناوری و سرمایهگذاریهای تازه میان لندن و واشینگتن همراه است.
ترامپ همراه همسرش ملانیا، از ۱۶ تا ۱۸ سپتامبر (۲۵ تا ۲۷ شهریور) در یک سفر رسمی در بریتانیا حضور دارند. این سفر که به دعوت لندن و به میزبانی چارلز سوم، پادشاه بریتانیا انجام میشود، دومین سفر ترامپ در مقام رییسجمهوری آمریکا به این کشور است.
سفر پیشین او در ژوئن ۲۰۱۹ و به میزبانی ملکه الیزابت دوم انجام شده بود.
برخلاف سفر قبلی که بخش عمده مراسم در کاخ باکینگهام بود، این بار بهدلیل بازسازی این کاخ که از سال ۲۰۱۷ آغاز شده و تا ۲۰۲۷ ادامه دارد، قلعه وینزور میزبان اصلی مراسم است.
این سفر نه تنها از نظر دیپلماتیک، بلکه از منظر نمادین و سیاسی نیز اهمیت ویژهای دارد و در بحبوحه تحولات جهانی، از جنگ اوکراین تا بحران غزه، مورد توجه قرار گرفته است.
سفرهای رسمی در بریتانیا بالاترین سطح مهماننوازی دیپلماتیک را نشان میدهند و شامل تشریفات نظامی باشکوه، ضیافتهای سلطنتی و نشستهای سیاسی سطح بالا با حضور رهبران دولت و مقامات ارشد هستند.
این سفر بهدلیل بیسابقه بودن دعوت دوباره از یک رییسجمهوری آمریکا و تمرکز بر موضوعات کلیدی مانند فناوری، تجارت و امنیت از اهمیت ویژهای برخوردار است.
چرا این سفر مهم است؟
این دعوت بیسابقه است چرا که برای اولین بار در تاریخ دیپلماتیک بریتانیاست که یک رییسجمهوری آمریکا دو بار برای سفر رسمی دعوت میشود.
کییر استارمر، نخستوزیر بریتانیا، این تصمیم را «تاریخی» و نشانهای از عمق روابط دوجانبه توصیف کرده است.
این اقدام نشاندهنده تمایل دولت بریتانیا به تقویت روابط با آمریکا، حتی در مواجهه با مواضع جنجالی ترامپ است.
از سوی دیگر، این سفر «روابط ویژه» را تقویت میکند.
روابط بریتانیا و آمریکا که به «روابط ویژه» معروف است، محور اصلی این سفر است. این روابط در زمینههای سیاسی، نظامی، تجاری و فرهنگی از اهمیت بهسزایی برخوردار است.
در شرایطی که جنگ اوکراین ادامه دارد، بحران انسانی در غزه تشدید شده و ابهامات در روابط تجاری و فناوری جهانی افزایش یافته، این سفر فرصتی برای نمایش اتحاد و هماهنگی میان دو کشور است.
دیگر اهمیت این سفر این است که جایگاه بریتانیا پس از برگزیت را نشان میدهد.
پس از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۰، این کشور بهدنبال تثبیت جایگاه خود بهعنوان یک قدرت جهانی و شریک کلیدی ایالات متحده است.
سفر ترامپ با تمرکز بر سرمایهگذاریهای کلان و توافقهای فناوری، نشاندهنده تلاش بریتانیا برای جذب سرمایهگذاری خارجی و تقویت اقتصاد خود در دوران پسا برگزیت است.
دیگر وجه مهم این سفر، نمادگرایی سیاسی و سلطنتی آن است.
از منظر خانواده سلطنتی، میزبانی دوباره از یک رییسجمهوری آمریکا، نشانهای از تداوم و ثبات در دوره گذار از ملکه الیزابت دوم به شاه چارلز سوم است.
این سفر همچنین فرصتی برای نمایش شکوه و سنتهای دیپلماتیک بریتانیا در برابر جهانیان است.
دستور کار سفر ترامپ به بریتانیا چیست؟
این سفر ترکیبی از اهداف اقتصادی، امنیتی و دیپلماتیک را دنبال میکند.
برخی از این هدفها را در ادامه میخوانید.
پیمان فناوری (Tech Prosperity Deal)
توافقی به ارزش ۴۲ میلیارد دلار بین بریتانیا و آمریکا در زمینههای هوش مصنوعی (AI)، محاسبات کوانتومی و انرژی هستهای غیرنظامی امضا شده است.
شرکتهای بزرگ فناوری مانند مایکروسافت متعهد شدهاند میلیاردها دلار در زیرساختهای هوش مصنوعی بریتانیا سرمایهگذاری کنند.
این پیمان با هدف قرار دادن بریتانیا در مرکز نوآوریهای فناوری جهانی طراحی شده است.
این توافق نهتنها اقتصاد بریتانیا را تقویت میکند بلکه بهعنوان بخشی از استراتژی جهانی برای رقابت با کشورهایی مانند چین در حوزه فناوریهای پیشرفته است.
مایکروسافت بهتنهایی ۳۰ میلیارد دلار برای توسعه زیرساختهای هوش مصنوعی در بریتانیا اختصاص داده است.
توافقهای مالی
شرکتهای مالی آمریکایی از جمله بانک آمریکا و سیتی گروپ، متعهد به بیش از ۱.۲۵ میلیارد پوند سرمایهگذاری جدید در بریتانیا شدهاند.
این سرمایهگذاریها قرار است به ایجاد هزار و ۸۰۰ شغل در شهرهایی مانند لندن، منچستر، بلفاست و ادینبورو منجر شود.
تعهدات ذکر شده نشاندهنده اعتماد سرمایهگذاران آمریکایی به اقتصاد بریتانیاست و میتواند به کاهش اثرات اقتصادی برگزیت کمک کند. تمرکز بر شهرهای خارج از لندن مانند منچستر و بلفاست نشاندهنده تلاش برای توسعه متوازن اقتصادی در سراسر بریتانیاست.
دفاع و ناتو
گفتوگوهای این سفر شامل موضوعات کلیدی مانند هزینههای ناتو، همکاریهای نظامی، عملیات مشترک با جنگندههای اف-۳۵ و تبادل اطلاعات امنیتی است.
ترامپ که در دوره اول ریاستجمهوری خود بر افزایش هزینههای دفاعی اعضای ناتو تاکید داشت، بار دیگر این موضوع را در دستور کار قرار داده است.
در شرایطی که جنگ اوکراین فشار بر ناتو را افزایش داده، این گفتوگوها برای هماهنگی استراتژیهای دفاعی و اطمینان از تعهد آمریکا به ناتو، حیاتی است.
پرواز مشترک جنگندههای اف-۳۵ نیز نمادی از همکاری نظامی دو کشور است.
مسائل امنیتی
تدابیر امنیتی در اطراف قلعه وینزور بهدلیل حساسیت این سفر بهشدت افزایش یافته است. از جمله اینکه پلیس متروپولیتن پس از شناسایی پرواز غیرمجاز پهپادها در نزدیکی قلعه، دو مرد ۳۷ ساله را بازداشت کرد.
این اقدامات نشاندهنده حساسیتهای امنیتی مرتبط با حضور یک چهره سیاسی برجسته مانند ترامپ است؛ بهویژه با توجه به اعتراضات و تنشهای احتمالی.
جنبههای تشریفاتی و نمایشی
سفرهای رسمی در بریتانیا با تشریفات دقیق و باشکوهی همراه هستند که هدف آنها نمایش اتحاد، تاریخ مشترک و احترام متقابل است.
در این سفر، یگان تشریفات بزرگترین مراسم نظامی در سالهای اخیر را با حضور بیش از هزار و ۳۰۰ نفر از نیروهای بریتانیایی و آمریکایی، در قلعه وینزور به نمایش گذاشتهاند.
این مراسم شامل رژه گارد افتخار و اجرای سرودهای ملی دو کشور میشود.
گروه نمایشی «رد اَروز» (Red Arrows) در نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا به همراه جنگندههای اف-۳۵ آمریکایی پروازی مشترک انجام میدهند که نمادی از همکاری نظامی دوجانبه است.
همچنین شاه چارلز سوم ضیافتی باشکوه با حضور ۱۵۰ مهمان در تالار سنت جورج قلعه وینزور به افتخار ترامپ برگزار میکند.
این ضیافت شامل غذاهای سنتی بریتانیایی و سخنرانیهای رسمی است.
این تشریفات بهدقت طراحی شدهاند تا هم تاریخ مشترک دو کشور را برجسته کنند و هم برای ترامپ فرصتهای تصویری نمادین بهمنظور عرضه به مخاطبان داخلی و بینالمللی فراهم آورند.
هواداران و منتقدان چه میگویند؟
هواداران میگویند توافقهای فناوری و مالی نشاندهنده جذابیت بریتانیا بهعنوان مقصدی برای سرمایهگذاری جهانی است؛ بهویژه پس از برگزیت که تردیدهایی درباره آینده اقتصادی این کشور ایجاد کرده بود.
به باور آنها، از نظر دیپلماتیک تشریفات باشکوه و میزبانی از ترامپ، «روابط ویژه» را تقویت کرده و به متحدان ناتو اطمینان میدهد که بریتانیا همچنان یک قدرت دیپلماتیک کلیدی است.
برای خانواده سلطنتی بریتانیا، این سفر نشانهای از تداوم سنتهای دیپلماتیک و ثبات در دوره جدید سلطنت چارلز سوم است.
در مقابل برخی معتقدند ارقام اعلامشده برای سرمایهگذاریها (مانند ۴۲ میلیارد دلار) بلندمدت یا مشروط هستند و ممکن است بهطور کامل محقق نشوند.
این انتقاد بهویژه از سوی گروههای مخالف دولت مطرح شده است.
سفر ترامپ در سایه سیاستهای جنجالی او در زمینه تغییرات اقلیمی، مهاجرت و موضعگیریهایش درباره غزه نیز قرار دارد.
منتقدان، از جمله فعالان حقوق بشر، معتقدند بریتانیا با میزبانی از او «فرش قرمز برای چهرهای تفرقهبرانگیز» پهن کرده است.
در لندن تظاهراتی با شعار «ترامپ خوش نیامدی!» برگزار شد.
گروهی از فعالان تصاویر مرتبط با ارتباط ادعایی ترامپ و جفری اپستین را روی دیوارهای قلعه وینزور نمایش دادند که با بازداشت چهار نفر از سوی پلیس پایان یافت.
مقایسههای تاریخی
سفر قبلی ترامپ در ژوئن ۲۰۱۹ به میزبانی ملکه الیزابت دوم در کاخ باکینگهام برگزار شد اما بهدلیل زمانبندی (در آستانه انتخابات بریتانیا) و اظهارات جنجالی ترامپ، با انتقادهایی مواجه شد.
این بار، تمرکز بر قلعه وینزور و تشریفات سادهتر اما همچنان باشکوه، نشاندهنده تغییر رویکرد است.
در تاریخ معاصر، روسای جمهور آمریکا تنها یکبار برای سفر رسمی دعوت شدهاند: جرج دبلیو بوش (۲۰۰۳)، باراک اوباما (۲۰۱۱) و جو بایدن (۲۰۲۳).
دعوت دوباره از ترامپ یک استثنا در سنت دیپلماتیک بریتانیاست که معمولا برای هر رییسجمهوری تنها یک سفر رسمی ترتیب میدهد.
این تصمیم دولت استارمر نشاندهنده یک انتخاب سیاسی برای همسویی آشکار با واشینگتن، حتی در مواجهه با انتقادات داخلی است.
چشمانداز کلان
سفر ترامپ بار دیگر بر اهمیت ایالات متحده بهعنوان متحد کلیدی بریتانیا تاکید میکند اما در عین حال شکنندگی این روابط را نیز نشان میدهد.
مواضع پیشبینیناپذیر ترامپ در زمینههایی مانند بودجه ناتو، تعرفههای تجاری و سیاست خارجی (بهویژه در مورد اوکراین و خاورمیانه) سایهای بر این همکاری انداخته است.
تمرکز بر فناوری، بهویژه هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی، نشاندهنده تلاش بریتانیا برای تبدیل شدن به یک مرکز جهانی برای صنایع آینده است.
سرمایهگذاریهای کلان آمریکایی در این حوزه میتواند به رشد اقتصادی و ایجاد شغل منجر شود اما تحقق کامل این وعدهها به عوامل متعددی از جمله ثبات سیاسی و اقتصادی بستگی دارد.
پرسش اصلی این است که آیا این توافقها از سطح نمادین فراتر خواهند رفت و نتایج ملموسی برای هر دو کشور به همراه خواهند داشت یا خیر.