نشست ویژه عربی–اسلامی که این هفته در دوحه برگزار میشود، در ظاهر نمایش همبستگی منطقهای با قطر است، اما پیام اصلی آن خطاب به ایالات متحده است: واشینگتن باید از متحدانش در برابر حملات اسرائیل حمایت کند.
به نوشته روزنامه اسرائیلی هاآرتص، این سومین نشست از این دست در دو سال گذشته است و بهویژه پس از حمله هوایی اسرائیل به قطر اهمیتی تازه یافته است.
محور اصلی نشست ظاهراً مسئله غزه خواهد بود، اما در عمل، جنگ در غزه اکنون تهدیدی برای کشورهای عربی و متحدان آمریکا قلمداد میشود. شرکتکنندگان بر این باورند که حمله به قطر نشان داد حتی موقعیت آنها بهعنوان متحدان واشینگتن نیز مصونیت ایجاد نمیکند.
سوابق و تصمیمات احتمالی
دو نشست مشابه در نوامبر ۲۰۲۳ و سال بعد برگزار شد که خروجی آن بیشتر بیانیههای بلندپروازانه بود تا اقدامات عملی. این بار نیز مقامهای قطری و مصری به رسانههای عربی گفتهاند گزینههایی همچون قطع روابط با اسرائیل، کاهش سطح نمایندگی دیپلماتیک، تحریمهای اقتصادی و تشکیل «کمیته ویژه اقدام» در حال بررسی است.
ایده ایجاد نیروی چندملیتی عربی برای حفاظت از مرزها و مقابله با «حملات خارجی» ــ عمدتاً اسرائیل ــ نیز دوباره مطرح شده است.
با این حال، تجربه نشان داده چنین نشستهایی میتواند نتایج عملی داشته باشد. نمونه بارز، تشکیل کمیتهای به رهبری عربستان پس از اجلاس سال گذشته بود که زمینهساز تصویب قطعنامه اخیر مجمع عمومی سازمان ملل برای به رسمیت شناختن دولت فلسطین شد.
هرچند اسرائیل همچنان میتواند به وتوی آمریکا در شورای امنیت تکیه کند، اما فضای بینالمللی در دو سال گذشته بهطور محسوسی تغییر کرده است.
تغییر رویکرد بینالمللی
هاآرتص مینویسد قطعنامه اخیر سازمان ملل صرفاً نمادین نیست، بلکه راهکاری عملی برای پایان جنگ غزه و محدود کردن دامنه عملیات اسرائیل در منطقه معرفی میشود.
این قطعنامه با حمایت کشورهای غربی همراه شد؛ از تحریمهای آلمان، نروژ، اسپانیا و بریتانیا گرفته تا بحران تجاری با ترکیه و بایکوتهای غیررسمی فرهنگی و دانشگاهی.
در مقابل، کشورهای عربی دارای روابط دیپلماتیک با اسرائیل، از جمله مصر و امارات، تاکنون از اقدامات مشابه پرهیز کردهاند.
مصر هنوز سفیر جدیدی به اسرائیل نفرستاده و اعتبارنامه سفیر تازه اسرائیل را نیز نپذیرفته است، اما همچنان به توافق کمپدیوید پایبند مانده و به گفته منابع اسرائیلی، هماهنگیهای امنیتی دو کشور ادامه دارد.
دغدغه اصلی قاهره احتمال باز شدن گذرگاه رفح و ورود صدها هزار فلسطینی به خاک مصر است، نه جنگ مستقیم با اسرائیل.
امارات نیز تهدیدی علیه توافق صلح با اسرائیل مطرح نکرده است. مقامات ابوظبی استدلال میکنند که روابطشان با اسرائیل امکان انتقال کمکهای بشردوستانه به غزه را فراهم کرده است.
تنها در صورتی که اسرائیل به الحاق کرانه باختری اقدام کند، احتمال بازنگری در روابط مطرح خواهد شد.
پیام نشست دوحه
هاآرتص در ادامه مینویسد کشورهای خلیج فارس همچنان فشارهای دیپلماتیک خود را بر دونالد ترامپ متمرکز کردهاند و معتقدند او تنها بازیگری است که میتواند مانع تصرف کامل غزه شود.
این کشورها پیشتر توانستند ایده «انتقال جمعیتی» و طرح موسوم به «ریویرا غزه» را از دستور کار خارج کنند. اما حمله اسرائیل به قطر شرایط متفاوتی ایجاد کرده است، زیرا قطر متحد بزرگ غیرناتو آمریکا محسوب میشود و تعرض به آن به معنای نقض حاکمیت تمامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس تعبیر میشود.
به نوشته هاآرتص، هیچیک از این کشورها قصد جنگ با اسرائیل ندارند و حتی قطر نیز تهدیدی درباره سرمایهگذاریهای کلان خود در آمریکا مطرح نکرده است.
اما پیام روشن نشست این است که ایالات متحده باید تضمین کند متحدانش در برابر اقدامات اسرائیل، حتی اگر با این کشور توافق صلح داشته باشند، در امنیت باقی بمانند.