سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان در بیانیهای مشترک در نشست شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی با ابراز نگرانی عمیق از وضعیت برنامه هستهای جمهوری اسلامی، هشدار دادند که تهران همین حالا باید از خود آمادگی دیپماتیک نشان دهد و از دادن وعده بپرهیزد.
این سه کشور در بیانیهای که چهارشنبه ۱۹ شهریور منتشر شد، تاکید کردند: «ما در مقطع حساسی قرار داریم. بر عهده ایران است که هرچه سریعتر گامهای ملموسی برای نشان دادن جدیت خود در یافتن راهحل دیپلماتیک بردارد و به شکلی معنادار با پیشنهاد ما در این مدت تعامل کند. وعدههای آینده کافی نیست، ما نیازمند شواهدی از امروز هستیم که نشان دهد ایران آماده راهحل دیپلماتیک است.»
این کشورها با هشدار نسبت به کاهش شدید سطح نظارت آژانس، اضافه کردند: «در حال حاضر نظارت آژانس بر برنامه هستهای ایران تقریبا به صفر رسیده و هزاران کیلوگرم اورانیوم غنیشده در ایران وجود دارد که آژانس نزدیک سه ماه است نتوانسته آن را راستیآزمایی کند.»
در این بیانیه همچنین تاکید شده که از خردادماه امسال تاکنون هیچ حسابرسی و ردیابی برای ذخایر اورانیوم جمهوری اسلامی وجود نداشته و مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی گزارش داده که پیوستگی دانش آژانس درباره موجودی فعلی مواد هستهای از دست رفته است.
ساعاتی پیش از این و پس از آنکه رافائل گروسی اعلام کرد توافق آژانس با وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی مبتنی بر بازگشت بازرسان به همه تاسیسات اتمی و گزارش درباره مراکز مورد حمله خواهد بود، عباس عراقچی گفت که همکاریها دیگر نمیتواند مانند گذشته ادامه یابد و باید چارچوب جدیدی برای آن تعریف شود.
این در حالی است که گروسی پیشتر گفته بود که این توافق شامل همه تاسیسات و مراکز در ایران میشود و همچنین گزارشدهی الزامی درباره همه تاسیسات مورد حمله قرار گرفته، از جمله مواد هستهای موجود در آنها را نیز در نظر میگیرد.
تاسیسات اصفهان بدون بازرسی و انباشت بیسابقه اورانیوم
بریتانیا، فرانسه و آلمان در بخش دیگری از بیانیه خود با اشاره به گزارش جمهوری اسلامی مبنی بر ایجاد تاسیسات جدید غنیسازی در اصفهان یادآور شدند که به دلیل عدم همکاری تهران، آژانس حتی قادر به بازرسی این مرکز نبوده است.
این سه کشور اروپایی بار دیگر تاکید کردند جمهوری اسلامی تنها کشوری است که بدون داشتن سلاح هستهای اورانیوم را تا این سطح غنیسازی کرده و هیچ توجیه غیرنظامی معتبری برای آن وجود ندارد.
آنها خواستار ارسال «پیامی واحد و روشن» از سوی شورای حکام شدند و تاکید کردند: «ایران باید فورا به اجرای کامل توافق پادمان و دسترسی آژانس بازگردد. ما همراه با مدیرکل از ایران میخواهیم گفتوگوهای خود را با آژانس نهایی کند تا اجرای کامل بازرسیها بدون تاخیر از سر گرفته شود.»
سه کشور با استناد به گزارش مدیرکل آژانش یادآور شدند چند تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی در ژوئن ۲۰۲۵ هدف حمله قرار گرفت و تاکید کردند فرانسه، آلمان و بریتانیا در این حملات نقشی نداشتهاند.
بهگفته آنها، تنشزایی هستهای جمهوری اسلامی به سطحی «بیسابقه» رسیده و تا ۱۳ ژوئن، کل ذخیره اورانیوم غنیشده ایران ۴۸ برابر سقف برجام بوده، ذخیره اورانیوم غنیشده تا سطح ۶۰ درصد به بیش از ۴۴۰ کیلوگرم رسیده و ایران اکنون بیش از ده برابر حد معیاری آژانس (موسوم به «مقدار قابلتوجه») از اورانیوم با غنای بالا در اختیار دارد.
«مقدارِ قابلتوجه» در تعریف آژانس، میزانی از ماده است که با آن، امکان ساخت یک وسیله انفجاری هستهای منتفی دانسته نمیشود. سه کشور اروپایی اعلام کردند که ایران تنها کشور فاقد سلاح هستهای است که تا این سطح غنیسازی کرده و توجیه غیرنظامی معتبری برای آن وجود ندارد.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، ۱۱ مرداد گفت از سرنوشت و محل نگهداری فعلی ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی حکومت ایران اطلاعی ندارد اما این ذخایر پیشتر در تاسیساتی نگهداری میشد که هدف بمباران آمریکا قرار گرفتند.
در ادامه بیانیه سه کشور اروپایی آمده که آژانس «تداوم دانش» خود را از خردادماه نسبت به موجودی مواد هستهای در ایران از دست داده است؛ این در حالی است که پیشتر نیز پیوستگی دانستهها در حوزه تولید و موجودی سانتریفیوژها، روتورها و بِلوزها، آبِ سنگین و UOC از دست رفته بود.
سه کشور تصریح کردند: نظارت آژانس بر برنامه هستهای ایران «تقریبا به صفر نزدیک شده» و «هزاران کیلوگرم اورانیوم غنیشده» نزدیک سه ماه است که راستیآزمایی نشده باقی مانده است.
واکنش روسیه
سورن آگاجانیان، سخنگوی نمایندگی دائم فدراسیون روسیه نزد سازمانهای بینالمللی در وین با اشاره به نشست شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره ایران، از سه کشور اروپایی به دلیل «لجاجت» آنها بر فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی انتقاد کرد.
آگاجانیان گفت این کشورها در ایفای نقش خود در حلوفصل مسائل مربوط به برجام ناتوان بودهاند.
میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه نزد سازمانهای بینالمللی در وین، پیشنهاد داد که طرفهای اولیه توافق هستهای (برجام) در حاشیه این نشست، مشورتهای فوری برگزار کنند تا از افزایش تنشها و بروز بحران جدید جلوگیری شود.
بهگفته نمایندگی روسیه، گزارش نماینده دائم بریتانیا در نشست – به نمایندگی از سه کشور اروپایی – لحنی تند داشت و در آن عملا به محدود بودن نقش اروپا در روندهای سیاسی مربوط به جمهوری اسلامی اذعان شد.
این نمایندگی افزود با توجه به چنین موضعگیریهایی، بعید است از سوی کشورهای اروپایی و آمریکا در مشورتهای احتمالی آینده، رویکردی سازنده ارائه شود.
سه کشور اروپایی در ششم شهریور روند فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگشت خودکار تحریمها سازمان ملل متحد علیه جمهوری اسلامی را آغاز کردند.
بر این اساس، یک مهلت ۳۰ روزه آغاز شده که در پایان آن اگر توافقی حاصل نشود، تمامی قطعنامههای تعلیقشده شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی بهطور خودکار بازمیگردد.
سه کشور اروپایی تاکید کردهاند مسیر دیپلماتیک زمانی قابل اتکاست که نظارت و راستیآزمایی کامل آژانس فورا احیا شود، جمهوری اسلامی اجرای کامل پادمان را از سر بگیرد و در همین بازه بهطور معنادار با پیشنهاد آنان وارد تعامل شود.
در غیرِ این صورت، روند بازگشت خودکار تحریمهای شورای امنیت طبق قطعنامه ۲۲۳۱ پیش خواهد رفت.