در بحبوحه تشدید جنگهای تعرفهای واشینگتن، چین میزبان بزرگترین نشست سازمان همکاری شانگهای از زمان تاسیس آن است. تحلیلگران این رویداد را نشانهای از صفآرایی چین، روسیه و هند در برابر ایالات متحده و مجالی برای طرح نظم و ثباتِ نوینِ جهانی به روایت چین ارزیابی میکنند.
شی جینپینگ، رهبر چین، یکشنبه نهم شهریور، با استقبال از رهبرانی چون نارندرا مودی، نخستوزیر هند، و ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه، تلاش کرد این گردهمایی را به نمایشی از همگرایی غیرهمسو با غرب بدل کند.
نیویورکتایمز این نشست را که با حضور بیش از ۲۰ رهبر جهانی آغاز شد، فرصتی برای شی میداند تا «کشورهای متحد را از آمریکا دور کند» و با فراخواندن کشورهایی چون هند که در جنگ تعرفهای با ایالات متحده است، در کنار کشورهایی مانند ترکیه و مصر که شریک آمریکا به شمار میآیند، به واشینگتن بگوید: «دیگر شما تصمیمگیرنده نیستید.»
دیوید پیِرسون، خبرنگار نیویورکتایمز، که برای پوشش این رویداد مهم به تیانجین رفته، با اشاره به اینکه سیاستهای اخیر ایالات متحده در تعامل با دیگر کشورها «سیستم اتحاد آمریکا را بر هم زده است»، این تغییر را «فرصتی باورنکردنی» برای چین میداند تا «دوستان را از ایالات متحده دور کند.»
مجله تایم نیز در تحلیلی مشابه نوشته است که هرچند آمریکا سالها با این امید که هند بتواند سدی در برابر قدرت فزاینده اقتصادی و نظامی چین شود، میکوشید روابط خود با هند را بهبود دهد، اما اعمال تعرفههای سختگیرانه دونالد ترامپ علیه دهلینو، احتمال نزدیک شدن بیشتر هند به چین را افزایش داده است.
دیدار شی با مودی؛ دیدار دو شریک، نه رقیب
شی در حاشیه نخستین روز از نشست شانگهای با نارندرا مودی دیدار کرد و گفت که دو کشور پرجمعیت جهان باید یکدیگر را «شریک بدانند نه رقیب».
او بر «تقویت اعتماد متقابل» تاکید کرد و افزود: «ما نباید تهدیدی برای هم باشیم، بلکه باید فرصتهایی برای توسعه یکدیگر بیافرینیم.»
مجله تایم این اظهارات را اشارهای ظریف به تعرفههای سختگیرانه ترامپ علیه هند میداند. بهویژه که مودی در واکنش به این اظهارات شی گفت که هند و چین «باید به دنبال خودمختاری راهبردی باشند و روابطشان نباید از دریچه کشور ثالثی دیده شود.»
تعرفه ۵۰ درصدی ترامپ بر کالاهای هندی خشم گستردهای در این کشور ایجاد کرده است. پیوُش گویال، وزیر تجارت هند، جمعه هفتم شهریور، در نخستین اظهارنظر خود پس از اعمال تعرفههای ۵۰ درصدی گفت: «هند نه هرگز تسلیم خواهد شد و نه هرگز ضعیف به نظر خواهد رسید.»
به گزارش رویترز، مودی در دیدار با شی بر تعهد کشورش به بهبود روابط با چین و ضرورت حفظ صلح و ثبات در مرز مورد مناقشه دو کشور تاکید کرد.
از سوی دیگر، شی گفت: «ما نباید اجازه دهیم موضوع مرزی، کلیت روابط چین و هند را تعریف کند.»
وزارت امور خارجه هند نیز بهتازگی اعلام کرد که «وضعیت در مرز به سمت عادیسازی حرکت میکند.»
تمایل دو کشور به حل مناقشه مرزی که حدود ۷۰ سال ادامه داشته است، نشانه دیگری از قصد آنها بر صفآرایی در برابر ایالات متحده است.
جینپینگ در برابر دونالد؛ چه کسی رهبر جهان است؟
به نقل از مجله تایم، هرچند گرایش مودی به سوی چین میتواند ضربهای راهبردی به ایالات متحده تلقی شود؛ اما چین از برگزاری این نشست هدف بزرگتری را دنبال میکند: «تقویت جایگاه شی بهعنوان یک رهبر جهانی و مقابله با نفوذ غرب در امور جهانی».
نیویورکتایمز از زاویهای دیگر به این رویارویی میپردازد و رویکرد «فرش قرمز برای پوتین، تعرفهها برای مودی» را شگفتانگیز و آن را «به نفع چین» میداند.
به باور دیوید پیِرسون، چین به دلیل پایبندیاش به پوتین پس از جنگ اوکراین تحت فشار آمریکا بود،اما با حضور یافتن پوتین در خاک آمریکا و قدم گذاشتنش بر فرش قرمزی که ترامپ برای او گشود، دیگر از سوی ایالات متحده احساس فشاری نمیکند.
به گفته او، زمانی بود که ایالات متحده و اروپا عرضهکننده ثبات در جهان بودند، اما حالا، در سایه سیاستهای دولت جدید آمریکا «ثباتِ جهانی دیگر امری بدیهی نیست» و به همین دلیل، ثباتی که چین در سایه رهبری شی عرضه میکند «ارزش بالایی پیدا کرده است.»
شی در مراسم خوشامدگویی به رهبران ۲۰ کشور حاضر در نشست شانگهای به نقش چین تحت رهبری خود در ایجاد ثبات جهانی نوین اشاره کرد.
او گفت که در قرن گذشته «بیثباتی، عدم قطعیت و عوامل غیرقابل پیشبینی در جهان به شکل چشمگیری افزایش یافته» و به همین دلیل سازمان همکاری شانگهای به «نیروی مهمی در پیشبرد ساخت نوعی جدید از روابط بینالملل و جامعهای با آیندهای مشترک برای بشریت» تبدیل شده است.
محور مسکو-پکن؛ نمایش همگرایی
نمایش استقبال شی از پوتین در رسانههای دولتی روسیه و چین با نمایش خوشامدگویی به دیگر رهبران دنیا متفاوت بود.
گاردین در این باره نوشته است: «شی و پوتین، که با کاروانی از سیاستمداران بلندپایه و نمایندگان تجاری وارد تیانجین شد، یکدیگر را بهگرمی در برابر دوربینها در آغوش کشیدند و سپس با کمک مترجم وارد گفتوگویی طولانی و پُر حرارت شدند.
لیم چوآنتیونگ، پژوهشگر موسسه مطالعات پیشرفته آسیا در دانشگاه توکیو، در گفتوگو با این رسانه، این صحنهآرایی را نشانهای از تداوم مشارکت «نامحدود» شی و پوتین میداند و اینکه دو کشور هنگام مقابله با دشمن مشترک، یعنی ایالات متحده، صفوف خود را به هم نزدیکتر کردهاند.
او گفت: «تا زمانی که دشمن مشترک [ایالات متحده] شکست نخورده باشد، همکاریِ نامحدود چین و روسیه ادامه خواهد یافت. این همکاری همچنین نظمی جهانی را برجسته میکند که فراتر از ایالات متحده وجود دارد.»