فرانسه، آلمان و بریتانیا، سه کشور اروپایی در نامهای به شورای امنیت روند ۳۰ روزه سازوکار مکانیسم ماشه برای بازگشت تحریمهای سازمان ملل را فعال کردند. این اقدام با استقبال آمریکا و اسرائیل مواجه شد و مقامات جمهوری اسلامی آن را «باطل و غیرقانونی» دانستند و وعده پاسخ مقتضی دادند.
بر اساس نامه ارسال شده به شورای امنیت سازمان ملل متحد، فرانسه، آلمان و بریتانیا از جمهوری اسلامی خواستهاند تا برای حل نگرانیها درباره برنامه هستهایاش در دیپلماسی سازنده مشارکت کند.
در این نامه آمده است: «سه کشور اروپایی متعهد است از تمام ابزارهای دیپلماتیک موجود برای تضمین اینکه ایران هرگز به سلاح هستهای دست نیابد، استفاده کند.»
این کشورها اضافه کردند که این امر شامل تصمیم این سه کشور برای فعالسازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریمهای سازمان ملل متحد علیه جمهوری اسلامی است که امروز از طریق این نامه اطلاعرسانی میشود.
رویترز گزارش داد روسیه و چین پیشنویس قطعنامهای را در شورای امنیت نهایی کردهاند که خواستار تمدید ششماهه برجام و آغاز فوری مذاکرات میان همه طرفهاست؛ اقدامی همزمان با فعال شدن روند بازگرداندن تحریمها از سوی سه کشور اروپایی.
با این حال، معاون نماینده روسیه در سازمان ملل، تصمیم سه کشور اروپایی برای فعالسازی مکانیسم ماشه را فاقد وجاهت قانونی خواند و گفت روسیه و چین هنوز درخواستی برای رایگیری شورای امنیت سازمان ملل در مورد پیشنویس قطعنامه خود ارائه نکردهاند.
ایران هرگز نباید به دنبال سلاح هستهای برود
دقایقی پس از اعلام فعالسازی مکانیسم اسنپبک علیه تهران، وزرای خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا در بیانیهای مشترک اعلام کردند هدف اساسی مشترک آنها این است که ایران «هرگز به دنبال دستیابی یا توسعه سلاح هستهای نباشد».
آنها یادآور شدند برجام با همین هدف در سال ۲۰۱۵ و با تایید شورای امنیت تصویب شد، اما پس از خروج آمریکا در ۲۰۱۸ و کاهش تعهدات ایران از ۲۰۱۹، تهران محدودیتهای مربوط به اورانیوم غنیشده، آب سنگین، سانتریفیوژها و نظارت آژانس را نقض کرده است.
این بیانیه تاکید کرده است که ذخایر اورانیوم ایران اکنون بیش از ۹ برابر «مقدار قابل توجه» است و توجیه غیرنظامی ندارد، بنابراین برنامه هستهای ایران تهدیدی برای صلح و امنیت جهانی است.
بر این اساس، سه کشور ششم شهریور به شورای امنیت اطلاع دادند که ایران در «عدم پایبندی اساسی» به برجام قرار دارد و مکانیسم ماشه را فعال کردهاند.
این روند ۳۰ روزه در صورت عدم تصویب قطعنامه جدید، تحریمها و محدودیتهای شش قطعنامه پیشین شورای امنیت را بازمیگرداند.
با این حال، آنها اعلام کردند در این مدت برای یافتن راهحل دیپلماتیک و بازگرداندن ایران به تعهدات مذاکره خواهند کرد.
واکنش مقامهای غربی
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، از اقدام سه کشور اروپایی برای فعالسازی مکانیسم ماشه استقبال کرد و گفت این کشورها نشان دادند ایران در «نقض اساسی تعهدات هستهای» قرار دارد.
او افزود واشینگتن با اروپا و شورای امنیت برای بازگرداندن تحریمها همکاری میکند، هرچند همچنان آماده «گفتوگوی مستقیم با ایران» است.
ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، با تاکید بر اینکه تشدید فعالیتهای هستهای ایران «نباید بیش از این ادامه پیدا کند»، گفت سه کشور اروپایی (E3) مصمم هستند از دوره ۳۰ روزهای که با فعال شدن این روند آغاز شده، برای گفتوگو با ایران استفاده کنند.
او با بیان اینکه این اقدام به معنای پایان دیپلماسی نیست و همچنان فرصت برای تعامل وجود دارد، تاکید کرد تصمیم برای بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل علیه ایران «نشانهای برای پایان مذاکرات» تلقی نمیشود و هدف از آن جلوگیری از ادامه روندی است که به گفته او میتواند پیامدهای جدی برای امنیت بینالمللی داشته باشد.
یوهان داوید وادِفول، وزیر خارجه آلمان اعلام کرد برلین اکنون از ایران انتظار دارد که همکاری کامل با آژانس بینالمللی انرژی اتمی و تعهد روشن به مذاکرات مستقیم با سه کشور اروپایی نشان دهد.
او تاکید کرد تصمیم برای فعالسازی مکانیسم اسنپبک علیه تهران به معنای پایان دیپلماسی نیست و میتواند «آغاز مرحلهای تازه در روند مذاکرات» باشد.
استقبال مقامهای اسرائیل از فعال کردن مکانیسم ماشه
دنی دانون، سفیر اسرائیل در سازمان ملل، از تصمیم سه کشور اروپایی برای بازگرداندن تحریمها علیه ایران استقبال کرد و گفت: «کشورهای جهان نیز به مبارزه با محور شرارت میپیوندند؛ این گامی مهم در مسیر توقف برنامه هستهای ایران است.»
الی کوهن، وزیر انرژی اسرائیل از فعالسازی سازوکار ماشه برای بازگشت تحریمها توسط آلمان، بریتانیا و فرانسه استقبال کرد.
کوهن افزود: «تنها تهدید نظامی معتبر و قدرتمند همراه با تحریمهای فلجکننده میتواند «رژیم ترور» را به زانو درآورد و تهدید ایران علیه امنیت و ثبات جهانی را خنثی کند.»
یائیر لاپید، نخستوزیر پیشین اسرائیل، با قدردانی از تصمیم سه کشور اروپایی برای بازگرداندن تحریمها علیه جمهوری اسلامی گفت این اقدام مهم باید پس از مهلت ۳۰ روزه اجرا شود.
او تأکید کرد ایران بارها توافق هستهای را نقض کرده و اکنون زمان فشار حداکثری است تا این رژیم یا مسیرش را تغییر دهد یا سقوط کند.
جمهوری اسلامی فعال کردن مکانیسم ماشه را «غیرقانونی» خواند
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی پنجشنبه ششم شهریور اقدام فرانسه، آلمان و بریتانیا برای فعالسازی مکانیسم ماشه را «غیرقانونی، ناموجه و مغایر قطعنامه ۲۲۳۱» خواند و آن را به «شدیدترین شکل» محکوم کرد.
در بیانیه این وزارتخانه آمده است سه کشور اروپایی «هیچ صلاحیت حقوقی یا اخلاقی» برای توسل به این سازوکار ندارند و اعلان آنان «باطل و بیاثر» است.
جمهوری اسلامی تاکید کرده روند حلوفصل اختلافات در برجام مشورتی و چندمرحلهای است و اروپاییها این مسیر را طی نکردهاند.
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی نیز فعالسازی مکانیسم اسنپبک و بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را «غیرموجه و غیرقانونی» توصیف کرد و گفت جمهوری اسلامی برای حفظ و تامین حقوق و منافع ملی خود به نحو مقتضی به این اقدام غیرقانونی و ناموجه سه کشور اروپایی پاسخ خواهد داد.
او افزود: «امیدواریم سه کشور اروپایی با اتخاذ رویکردی مسئولانه و درک واقعیتهای موجود، این حرکت نادرست خود را ظرف روزهای پیش روی به نحو مناسب اصلاح کنند.»
نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل نیز با پستی در شبکه ایکس تهدید کرد: «اعضای شورای امنیت در لحظهای سرنوشتساز قرار دارند؛ یا از پیشنویس روسیه و چین برای تمدید فنی و ادامه دیپلماسی حمایت کنند یا با فعالسازی مکانیسم ماشه موجب عواقب جدی شوند.»
عباس گودرزی، سخنگوی هیئت رییسه مجلس، در واکنش به فعالسازی مکانیسم ماشه گفت این سازوکار «مطلقا قابل اجرا نیست» زیرا مبنای آن با اصول حقوقی و فنی مغایرت دارد.
او افزود آمریکا باید به دلیل خروج از برجام تنبیه و سه کشور اروپایی نیز به علت عدم پایبندی به تعهداتشان توبیخ شوند.
همزمان با بالا گرفتن بحث فعال شدن مکانیسم ماشه، کاربران در شبکههای اجتماعی واکنش گستردهای به این خبر نشان دادهاند.