ایران سابقهای طولانی در اجرای عملیات پنهانی و حملات هدفمند در خارج از مرزهای خود دارد؛ استراتژیای که از سال ۱۳۵۷ تاکنون، بهعنوان ابزاری کمهزینه برای مقابله غیرمستقیم با دشمنانش به کار گرفته شده است.
به نوشته جیسون برک، خبرنگار حوزه امنیت بینالملل روزنامه گاردین، این راهبرد، بهویژه در فقدان توان نظامی متعارف مؤثر، بهگونهای طراحی شده تا آسیبهای غیرمنتظرهای به «نقاط آسیبپذیر» دشمنان وارد کند، و همزمان از طریق ایجاد ترس، تردید یا بیثباتی، هزینههای مقابله با جمهوری اسلامی را افزایش دهد.
در تازهترین نمونه، مقامهای امنیتی استرالیا حکومت ایران را به دستداشتن در مجموعهای از حملات یهودیستیزانه در این کشور متهم کردهاند. هرچند به نوشته گاردین جزئیات دقیق این اتهام علنی نشده، اما به گفته کارشناسان، این ادعا کاملاً محتمل است. متیو ردهد، تحلیلگر تهدیدات اطلاعاتی در مؤسسه سلطنتی خدمات متحد بریتانیا (RUSI) در اینباره به گاردین میگوید: «استرالیاییها چنین اتهامی را علناً مطرح نمیکنند مگر آنکه از آن مطمئن باشند.»
این اقدامات، بخشی از راهبرد درازمدت تهران برای مقابله غیرمستقیم با دشمنان و جلب حمایت مخاطبان منطقهای بهویژه در خاورمیانه است. اما تحلیلگران میگویند تغییر جهت اخیر حکومت ایران به سمت اهدافی مانند استرالیا، و استفاده گسترده از گروههای جنایتکار بهعنوان واسطه، بیش از آنکه نشانه قدرت باشد، نشانگر ضعف استراتژیک و بیپشتوانه بودن در عرصه عملیات خارجی است.
در جریان جنگ ۱۲ روزه جمهوری اسلامی و اسرائیل در خرداد ماه، توان عملیاتی جمهوری اسلامی در مقابله مستقیم با ارتشهای متعارف بهشدت زیر سوال رفت و حتی برنامه هستهای کشور با خساراتی روبهرو شد. وعده مقامهای تهران برای «پیامدهای ابدی» علیه آمریکا، بیشتر در قالب طرحهای خرابکارانه و پنهانی در خاک کشورهای غربی دنبال شد.
به نوشته گاردین، ایران در سالهای اخیر به شکل فزایندهای مخالفان خود را در اروپا و آمریکای شمالی هدف قرار داده است. آمریکا، بریتانیا، کانادا و ۱۲ کشور اروپایی در بیانیهای در ماه ژوئیه گذشته، تلاشهای وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران برای «قتل، آدمربایی و ارعاب مخالفان در خاک کشورهای غربی» را بهشدت محکوم کردند. تهران این اتهامات را «ساختگی» و بخشی از «کمپین ایرانهراسی» خوانده است.
اهداف حملات پنهانی تهران
مراکز اجتماعی یهودیان، کنیسهها، فعالان سیاسی مخالف، و حتی رهبران سابق و کنونی کشورهای دشمن از جمله اهداف اصلی این حملات هستند. یک نمونه آن، صدور کیفرخواست از سوی دولت آمریکا در نوامبر گذشته علیه یک تبعه افغانستانی به اتهام تلاش برای ترور دونالد ترامپ به سفارش حکومت ایران بود. مقامهای بریتانیا نیز اعلام کردهاند که از سال ۲۰۲۲ تاکنون، بیش از ۲۰ طرح مرتبط با ایران امنیت شهروندان این کشور را تهدید کردهاند.
این عملیاتها اغلب توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و در مواردی توسط وزارت اطلاعات طراحی و اجرا میشوند. سپاه نهادی قدرتمند و مستقیماً زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی است و با در اختیار داشتن منابع مالی هنگفت، نقش مرکزی در پیشبرد راهبردهای پنهان جمهوری اسلامی دارد.
روند جدید: استفاده از مجرمان بهعنوان نیروی نیابتی
در روندی نگرانکننده، تهران بهطور افزایندهای از باندهای جنایتکار سازمانیافته در اروپا و سایر نقاط جهان برای اجرای عملیاتهای خرابکارانه خود استفاده میکند. به نوشته متیو لویت، کارشناس عملیات خارجی ایران، در جریان جنگ اخیر با اسرائیل نیز تهران با این گروهها تماس گرفته بود تا حملاتی سریع علیه منافع اسرائیل و آمریکا در اروپا ترتیب دهند.
هدفگیری استرالیا: نشانهای از استیصال؟
بهگفته تحلیلگر امنیتی بریتانیا، متیو ردهد، هدف قرار دادن استرالیا که تاکنون در اولویتهای امنیتی جمهوری اسلامی نبوده، نشانگر استیصال است. او میگوید: «این حملات بیشتر با هدف نشان دادن زندهبودن ایران در صحنه عملیات خارجی انجام شدهاند تا یک تهدید جدی عملیاتی.»
گزارش گاردین بر این نکته تاکید دارد که فعالیتهای خرابکارانه جمهوری اسلامی نهتنها تهدیدی برای امنیت بینالمللی بهشمار میآید، بلکه خود نشانهای از شکست راهبردی در عرصه درگیریهای متعارف و نشانهای از ضعف فزاینده در مواجهه مستقیم با دشمنان قدرتمند است.