فارنپالیسی در مقالهای با عنوان «آیا جنگ سرد جدیدی در خاورمیانه در راه است؟» نوشته استیون ای. کوک، پژوهشگر ارشد شورای روابط خارجی آمریکا، به شکلگیری یک رقابت نیابتی جدید میان آمریکا و چین در خاورمیانه اشاره کرده و ایران را یکی از محوریترین نقاط این تقابل جدید توصیف کرده است.
به نوشته این تحلیلگر، پس از پایان درگیریهای خردادماه میان حکومت ایران و اسرائیل، شواهدی از تلاشهای چین برای کمک به بازسازی توان نظامی جمهوری اسلامی منتشر شده است. فارنپالیسی این رویکرد جدید را تغییری مهم در سیاست رسمی بیطرفی چین در خاورمیانه ارزیابی میکند.
کوک مینویسد: «آمریکا و اسرائیل بهشدت ایران را تضعیف کردند. چین برای محافظت از سرمایهگذاریهایش در ایران، ظاهراً به این نتیجه رسیده که باید به بازسازی قدرت نظامی رژیم کمک کند.»
اهمیت استراتژیک ایران برای چین
این مقاله تاکید میکند که برخلاف دیگر بازیگران غیردولتی در منطقه مانند حوثیها، ایران نقش حیاتی در تامین نفت چین دارد. حدود ۱۳ درصد از واردات نفت چین از ایران تامین میشود و بر همین اساس، ثبات در ایران برای چین «یک مسئله امنیت ملی» است.
نویسنده یادآوری میکند که پکن و تهران در سال ۲۰۲۱ یک توافقنامه همکاری ۲۵ ساله امضا کردند که بنا به گزارش نیویورکتایمز، شامل تعهد ۴۰۰ میلیارد دلاری سرمایهگذاری چین در ایران در ازای دسترسی مداوم و ارزان به نفت بود. این توافق، همچنین همکاریهای زیرساختی، امنیتی و دفاعی را نیز در بر میگرفت.
تضعیف ایران، ضربه به منافع چین
کوک مینویسد که عملیات نظامی اسرائیل و حملات هوایی آمریکا به سایتهای هستهای ایران، در دو سطح به ضرر چین تمام شد:
۱. تقویت نظم منطقهای تحت رهبری آمریکا: آمریکا با عملیات «چکش نیمهشب» نشان داد که نگرانی امنیتی متحدان منطقهایاش، از جمله اسرائیل، را جدی میگیرد. این پیام به کشورهای منطقه مخابره شد که با وجود چرخش به آسیا، واشینگتن هنوز در منطقه حضور دارد. این مسئله تلاشهای چین برای پر کردن خلا امنیتی آمریکا را دشوارتر کرده است.
۲. تخریب زیرساختهای نظامی و سرکوب جمهوری اسلامی: بهدنبال عملیات نظامی، ایران تضعیف شده و این وضعیت میتواند از نظر اقتصادی و ژئوپلیتیکی چین را تحت فشار بگذارد. بهویژه اگر رژیم جمهوری اسلامی سقوط کند و رهبری جدیدی در ایران شکل گیرد که به آمریکا نزدیکتر باشد، توازن قدرت در منطقه به زیان پکن تغییر خواهد کرد.
پیشبینی دور تازه کمکهای نظامی چین به ایران
فارنپالیسی پیشبینی میکند که چین برای جلوگیری از چنین سناریویی، به سرعت در جهت بازسازی پدافند هوایی و ذخایر موشکی بالستیک ایران وارد عمل خواهد شد.
کوک مینویسد: «این الگو برای کسانی که سالها تحولات خاورمیانه را دنبال کردهاند آشناست. مشابه آنچه شوروی در سال ۱۹۶۷ پس از شکست اعراب از اسرائیل انجام داد.»
این مقاله نتیجه میگیرد که با وجود تفاوتهایی با دوران جنگ سرد، شکلگیری یک نظم دوقطبی جدید در خاورمیانه، با ایران بهعنوان میدان اصلی رقابت قدرتها، بیش از پیش آشکار شده است. اسرائیل همچنان از پشتیبانی کامل نظامی آمریکا برخوردار است و چین نیز بهدنبال حمایت از ایران برای حفظ نفوذ خود در منطقه است.