روزنامه اسرائیل هیوم در گزارشی نوشت که ناکامی طرحهای آتشبس میان اسرائیل و حماس بهدلیل مداخله جمهوری اسلامی و حمایت قطر، نتانیاهو را به گزینه نظامی کشاند؛ راهبردی که با حمایت مشروط ترامپ، در فرصتی محدود و زیر فشار جهانی دنبال میشود.
روزنامه اسرائیل هیوم، سهشنبه ۱۴ مرداد نوشت که نتانیاهو بهدنبال پیروزی کامل نظامی است تا شکست دیپلماتیک اسرائیل در برابر نفوذ سیاسی جمهوری اسلامی، بهویژه در پرونده غزه، جبران شود؛ اما این مسیر با مخاطرات جدی داخلی و بینالمللی همراه است.
بازی بزرگ تهران: از سوریه تا غزه
بهنوشته این روزنامه هرچند نفوذ جمهوری اسلامی در عرصههای سیاسی سوریه و لبنان ضعیفتر از گذشته شده، اما عملیات سیاسی تهران همچنان در این دو کشور جریان دارد. در سوریه، تهران با دامنزدن به تنش میان گروههای کرد و دروزی، و همچنین با حمایت از سلولهای باقیمانده داعش و شبهنظامیان وابسته به خود، تلاش دارد ثبات دولت احمد الشرع را تضعیف کند.
در لبنان نیز جمهوری اسلامی با چالش بازسازی توان نظامی حزبالله روبهروست، در حالیکه بهطور همزمان از مقاومت این گروه در برابر خلع سلاح کامل که خواسته واشینگتن است، حمایت میکند.
اما غزه اکنون به پیچیدهترین صحنه درگیری تبدیل شده؛ چرا که گروگانگیری حماس در این منطقه، ابزار مهمی در مذاکرات است.
به نوشته اسرائیل هیوم، منابع دیپلماتیک عرب تایید کردهاند که جمهوری اسلامی با نفوذ عمیق در رهبری حماس، دو توافق موقت برای آتشبس و آزادی جزئی گروگانها را ناکام گذاشته است. این توافقها قرار بود زمینهساز مذاکرات برای پایان کامل جنگ شوند؛ چیزی که تهران بیش از هر چیز از آن هراس دارد.
بهرهبرداری تهران از فروپاشی ساختار رهبری حماس
بهگزارش اسرائیل هیوم، دیپلماتهای عرب دخیل در مذاکرات تاکید کردهاند که جمهوری اسلامی از نبود رهبری یکپارچه در حماس بهره برده و با دامنزدن به اختلافات داخلی، موجب افراطیشدن مواضع این گروه و بیاعتبار شدن جناحهای عملگرا شده است.
پس از آنکه استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رییسجمهوری آمریکا به خاورمیانه، در دیدار با خانواده گروگانها، جزئیاتی از توافق پیشنهادی برای خلعسلاح غزه را مطرح کرد، جناحهای تندرو حماس واکنش نشان دادند و بهسرعت آن را انکار کردند.
همین تحولات موجب شد که نتانیاهو از راهکار دیپلماتیک صرفنظر کند و به گزینه نظامی کامل بازگردد.
یک مقام ارشد دیپلماتیک اسرائیل هدف اصلی نتانیاهو را «نابودی کامل توان نظامی و ساختار حکمرانی حماس» اعلام کرده که مقدمهای برای هرگونه تحول سیاسی آینده در نوار غزه خواهد بود.
پیروزی نظامی بدون اسکان مجدد
در سخنرانی مقابل سربازان تازهوارد یگان زرهی و مهندسی رزمی، نخستوزیر اسرائیل تاکید کرد: «دستاوردهایی که علیه ایران، حزبالله و حماس بهدست آوردهایم، پشت سر ماست؛ اما شکست کامل دشمن در غزه همچنان پیش روست. ما هیچکدام از ماموریتهایمان را رها نمیکنیم: آزادی گروگانها و اطمینان از اینکه غزه هرگز دوباره تهدیدی برای اسرائیل نباشد.»
در داخل دولت اسرائیل، گروهی از سیاستمداران تندرو خواستار اشغال کامل نوار غزه، اداره نظامی آن و بازسازی شهرکهای یهودینشین پیشین مانند «گوشکاتیف» هستند. بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل، آشکارا این سیاست را تبلیغ میکند؛ اما نتانیاهو در حال حاضر فاصله خود را با آن حفظ کرده است.
تحلیلگران اسرائیل هیوم معتقدند که ملاحظات سیاسی بینالمللی، بهویژه جلوگیری از خشم واشینگتن و فروپاشی توافقنامههای ابراهیم، مانع از اجرای چنین سناریویی از سوی نتانیاهو شده است.
منابع آمریکایی میگویند در حالیکه دولت ترامپ ممکن است حاکمیت اسرائیل بر کرانه باختری را بپذیرد، اما با بازسازی شهرکهای یهودی در غزه بهشدت مخالف است.
عملیات تدریجی در سایه فشار جهانی
در صورت اجرای عملیات تصرف کامل غزه، انتظار میرود ستاد کل ارتش اسرائیل به رهبری ژنرال ایال زمیر رویکرد گامبهگام، محلهبهمحله و خیابانبهخیابان را که از مارس آغاز شده ادامه دهد؛ به جای آنکه به حملات زرهی سریع و گسترده علیه شهر غزه و اردوگاههای مرکزی دست بزند.
اما ادامه طولانیمدت جنگ با وجود کاهش تلفات غیرنظامیان، دولت اسرائیل را در معرض فشار فزاینده رهبران غربی قرار داده که بهنوشته اسرائیل هیوم، «با وجود ریاکاری آشکار، به کارزارهای ساختگی گرسنگی و قحطی که با هدایت مستقیم قطر و جمهوری اسلامی پیش میرود»، واکنش نشان میدهند.
در صورت تشدید عملیات، این فشارها افزایش مییابد و حمایت مردمی از فلسطینیها در کشورهای غربی، دولتها را به اقدامات عملی علیه اسرائیل سوق خواهد داد. تحریم سرمایهگذاری، تعلیق پروژههای مشترک مانند برنامه علمی «هورایزن»، تحریم علمی و فرهنگی و ممنوعیتهای تجاری و تسلیحاتی، از جمله گزینههایی هستند که بهطور جدی مطرحاند.
در سطح دیپلماتیک نیز خطر پیشروی اسرائیل افزایش یافته است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار است شش هفته دیگر تشکیل جلسه دهد و کنفرانس مشترک فرانسه و عربستان سعودی آن را زمان مناسبی برای اعلام شناسایی رسمی دولت فلسطینی دانسته است. ادامه جنگ در غزه، بهنوشته اسرائیل هیوم، تقریبا تضمین میکند که چنین تصمیماتی گرفته شده است و قطعنامههای بیشتری علیه اسرائیل در سازمان ملل تصویب میشود.
آزمون بزرگ روابط ترامپ و نتانیاهو
با آنکه دولت ترامپ حمایت کامل خود را از اسرائیل نشان داده، اما این حمایت بهصورت مشروط ادامه دارد. استیو ویتکاف و سخنگویان کاخ سفید بارها جمهوری اسلامی و حماس را مسئول شکست مذاکرات معرفی کردهاند و نتانیاهو نیز تاکید کرده که اقدامات خود را با هماهنگی واشینگتن پیش میبرد.
اما با پیشروی بیشتر عملیات نظامی، این هماهنگی با چالش روبهرو خواهد شد. منابع دیپلماتیک آمریکا میگویند اگر عملیات اسرائیل با شکست مواجه شود یا بیش از حد طول بکشد، ترامپ ناچار به مداخله خواهد شد.
بهگزارش اسرائیل هیوم، واشینگتن و اورشلیم در حال هماهنگی برای اعمال حداکثر فشار نظامی با هدف بازگرداندن حماس به میز مذاکره هستند. شروع عملیات نظامی و سپس بازگشت سریع به گفتگوهای دیپلماتیک، یکی از سناریوهای محتملی است که مورد نظر کاخ سفید است.
ترامپ بهدنبال پیادهسازی سریع چشمانداز خاورمیانهای خود است و حماس و جمهوری اسلامی را بزرگترین موانع این مسیر میداند. عربستان سعودی، مصر و اردن نیز فشارهای سیاسی شدیدی به حماس وارد کردهاند. حتی قطر نیز در کنار حمایت رسانهای، با خلعسلاح حماس موافقت کرده است.
در چنین شرایطی، اگر عملیات اسرائیل به برچیدن کامل حماس منجر شود، واشینگتن و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از آن حمایت خواهند کرد. اما اگر حماس با الهام از تهران تصمیم بگیرد به مقاومت ادامه دهد، ممکن است بحرانهای سیاسی داخلی و بینالمللی اسرائیل را به نقطهای برساند که نتانیاهو ناچار به توقف عملیات و پذیرش شروط آزادی گروگانها و پایان جنگ شود.