ایتامار بنگویر، وزیر راستگرای امنیت ملی اسرائیل، در اقدامی بیسابقه و با زیر پا گذاشتن معاهدات، در مسجد الاقصی عبادت کرد. این اقدام با واکنش تند شماری از کشورهای عربی مواجه شد.
«کوه معبد» محوطهای در اطراف مسجد الاقصی و مکانی مقدس برای یهودیان محسوب میشود. این مسجد بهدلیل آنکه نخستین قبله دین اسلام بوده، برای مسلمانان نیز مکانی مقدس است.
این منطقه در اورشلیم، یکی از حساسترین نقاط تنش در خاورمیانه، واقع شده است.
از حدود ۶۰ سال پیش اداره امور مذهبی مسجد الاقصی بهواسطه یک توافق نانوشته موسوم به «وضع موجود» به اوقاف اسلامی اردن واگذار شد و در سال ۱۹۹۴ این نقش در معاهده صلح اردن و اسرائیل رسمیت حقوقی یافت.
بنگویر یکشنبه ۱۲ مرداد با نقض آشکار این توافق اعلام کرد از از محوطه مسجد الاقصی در اورشلیم بازدید و نماز «عمیده» را در جمع دهها یهودی روزهدار در آن مکان خوانده است.
گرچه اوقاف اسلامی اداره مجموعه را بر عهده دارد، اما ورودیهای آن از سوی پلیس اسرائیل و نیروهای مرزبانی کنترل میشود.
بنگویر که نهادهای پلیس اسرائیل تحت نظارت او قرار دارند، در حالی وارد مجموعه شد و در آن گشتزنی کرد که ماموران پلیس او را همراهی میکردند.
او در جریان این دیدار، بار دیگر خواستار اشغال کامل نوار غزه و همچنین خواستار اعمال «حاکمیت و حکومت» اسرائیل بر کوه معبد شد.
بنگویر از زمان تصدی مقام وزارت امنیت داخلی در سال ۲۰۲۲ بارها گفته سیاست او حمایت از برگزاری نماز یهودیان بر فراز کوه معبد است.
بر اساس توافق وضع موجود، یهودیان اجازه بازدید از این مکان را دارند اما از عبادت کردن در آن منع شدهاند.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در واکنش به بازدید بنگویر بیانیهای صادر و تاکید کرد: «سیاست اسرائیل در حفظ وضع موجود در کوه معبد تغییری نکرده و نخواهد کرد.»
با این حال، یسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، تصاویری از بازدید خود از دیوار ندبه و دیدار با سربازان ارتش اسرائیل را در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد و نوشت دیوار ندبه و کوه معبد «بار دیگر تحت حاکمیت اسرائیل قرار دارند».
او افزود اسرائیل «برای همیشه» تسلط خود را بر این مکان تقویت خواهد کرد.
واکنشها به عبادت کردن بنگویر در مسجد الاقصی
اقدام بنگویر بلافاصله با محکومیت شدید از سوی تشکیلات خودگردان فلسطین، اردن و عربستان سعودی مواجه شد.
وزارت خارجه عربستان سعودی ۱۲ مرداد در بیانیهای اعلام کرد ریاض «با شدیدترین عبارات، اقدامات تحریکآمیز مکرر» مقامهای اسرائیلی علیه مسجد الاقصی را محکوم میکند و تاکید دارد که این اقدامات به شعلهور شدن درگیریها در منطقه دامن میزند.
در این بیانیه همچنین آمده است: «پادشاهی عربستان سعودی بر مطالبه مستمر خود از جامعه بینالمللی برای توقف این اقدامات از سوی مقامهای اشغالگر اسرائیلی که ناقض قوانین و عرف بینالمللی است و تلاشهای صلح در منطقه را تضعیف میکند، تاکید دارد.»
پیش از آن که بنگویر وزیر امنیت ملی شود، پلیس اسرائیل اغلب بازدیدکنندگان یهودی را که در کوه معبد در حال عبادت کردن دیده میشدند، اخراج یا بازداشت میکرد.
در سه سال گذشته این سیاست تا حد زیادی کنار گذاشته شده و ماموران پلیس نسبت به برگزاری نمازهای محدود و پنهانی یهودیان مدارا نشان دادهاند.
بازدید بنگویر همچنین با محکومیت تشکیلات خودگردان فلسطین روبهرو شد.
نبیل ابو رودینه، سخنگوی محمود عباس، رییس این تشکیلات، گفت بن گویر با این اقدام «از تمام خطوط قرمز عبور کرده است».
او در بیانیهای خواهان مداخله فوری جامعه جهانی، بهویژه دولت آمریکا، شد تا به «جنایات شهرکنشینان و تحریکات دولت راست افراطی در مسجد الاقصی» پایان دهد، جنگ علیه غزه را متوقف کند و اجازه ورود کمکهای انسانی را بدهد.
او در بیانیهای از جامعه جهانی، بهویژه دولت ایالات متحده، خواست برای توقف «جنایات شهرکنشینان و اقدامات تحریکآمیز دولت راست افراطی در مسجدالاقصی» مداخله کند، به جنگ غزه پایان دهد و زمینه ورود کمکهای بشردوستانه به این منطقه را فراهم سازد.
دولت اردن با محکوم کردن بازدید وزیر اسرائیلی از مسجدالاقصی، این اقدام را «تحریکآمیز، غیرقابل قبول و عاملی در جهت تشدید تنشها» توصیف کرد.
در بیانیه اردن آمده است بنگویر با همراهی پلیس از این مکان بازدید کرد، اما اسرائیل «هیچگونه حاکمیتی بر مسجد مبارک الاقصی ندارد».
بنگویر از زمان پیوستن به دولت کنونی نتانیاهو چندین بار در بازدیدهایی جنجالی از کوه معبد حضور یافته است، اما ۱۲ مرداد نخستین بار بود که او یا هر وزیر دیگری بهطور علنی و در قالب جماعتی ۱۰ نفره در این مکان عبادت کردند.
افزون بر این، بسیاری از مراجع مذهبی یهودی بهطور سنتی بازدید از کوه معبد را ممنوع دانستهاند، زیرا بیم آن دارند که بازدیدکنندگان «بهصورت ناپاک پا بر زمینی بگذارند که مقدس تلقی میشود».
هرگونه تغییر در وضع موجود کوه معبد بهشدت احساسات مذهبی را تحریک میکند.
این مکان برای حماس نیز جایگاهی محوری دارد، تا جایی که این گروه حمله هفتم اکتبر به جنوب اسرائیل را «طوفان الاقصی» نامگذاری کرد.