حضور پادشاه در مراسم افتتاح پارلمان کانادا صرفا تشریفاتی یا نمادین نیست. در این حضور و سفر پیامی روشن و مشخص نهفته است. پیامی که باید دید دقیقا چیست و مخاطبش کیست؟
پادشاه چارلز سوم در سخنرانی خود در کانادا گفت که این کشور با وجود صحبتهای دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا درباره الحاق به ایالات متحده، همچنان قوی و آزاد باقی میماند.
این بیستمین سفر چارلز سوم به کانادا و نخستین سفر او به این کشور پهناور در مقام پادشاهی است.
او هماکنون پادشاه ۱۴ کشور از قلمروهای مشترکالمنافع است. بهجز بریتانیا، چارلز سوم پادشاه کانادا، استرالیا، نیوزیلند، جامائیکا و چندین کشور کوچک حوزه کارائیب نیز محسوب میشود.
هرچند مسئولیتهای او در این کشورها عمدتا نمادین و غیرسیاسی است اما همچنان چهرهای رسمی و دارای جایگاه حقوقی برای آنها بهشمار میآید.
چارلز سوم سهشنبه ششم خرداد برای افتتاح رسمی چهلوپنجمین دوره پارلمان کانادا در اتاوا نطق سلطنتی ایراد کرد. نطقی که طبق سنت، معمولا از سوی فرماندار کل، نماینده عالیرتبه پادشاه در کانادا، از جایگاه سلطنتی در صحن مجلس سنا قرائت و برنامههای دولت فدرال در آغاز دوره جدید پارلمانی تشریح میشود.
متن این نطق را نخستوزیر تهیه میکند و فرماندار کل آن را قرائت میکند تا پارلمان رسما فعالیت خود را آغاز کند.
فرماندار کل فعلی کانادا، مری سایمون است اما در اقدامی کمسابقه، مارک کارنی، نخستوزیر کانادا که اخیرا با حزب لیبرال در انتخابات سراسری کانادا پیروز شده، شخصا از پادشاه دعوت کرد تا پارلمان جدید را افتتاح کند.
این که نفر اول کشورهای مشترکالمنافع نطق سلطنتی را قرائت کند، خود اقدامی کمسابقه است.
الیزابت دوم، مادر چارلز، در مقام ملکه، دو بار نطق سلطنتی ایراد کرد: نخست در سال ۱۹۵۷ و سپس در اکتبر ۱۹۷۷، در بحبوحه اوج جنبشهای استقلالطلبانه در کبک.
اما چرا اکنون، پس از ۴۸ سال، از پادشاه خواسته شده تا شخصا نطق سلطنتی را ایراد کند؟ پاسخ ساده ممکن است این باشد: به خاطر ترامپ!
ترامپ، نه تنها بارها تعرفههای سنگین بر کالاهای کانادایی وضع کرده، بلکه مکررا این کشور را «ایالت پنجاهویکم آمریکا» خوانده و حتی در مقطعی جاستین ترودو، نخستوزیر وقت کانادا را «فرماندار» خطاب کرده بود.
البته او به کارنی، نخستوزیر فعلی کانادا، احترام بیشتری نشان داده و حتی علنا گفته که او را میپسندد. با این حال، لحن او در قبال اتاوا تغییر چندانی نکردهاست و رویکرد او همچنان همان است.
در جریان سفر به واشینگتن دیسی و دیدار با رییسجمهوری آمریکا در کاخ سفید، کارنی خطاب به ترامپ گفت: «همانطور که در حوزه املاک هم میدانید، بعضی مکانها هیچوقت برای فروش نیستند. ما همین حالا در یکی از همین مکانها نشستهایم - کاخ باکینگهام، که شما هم از آن بازدید کردهاید، فروشی نیست. طی این چند ماه اخیر، در جریان کارزار انتخاباتی، با مردم - صاحبان واقعی کانادا - دیدار داشتهام و آنها به صراحت گفتهاند که کشورشان برای فروش نیست و هرگز هم نخواهد بود»»
کارنی به زبان دیپلماتیک و در لفافه اما قاطع، پاسخ ترامپ را داد.
ترامپ نیز در واکنش گفت: «هیچوقت نگو هیچوقت!»
این جمله برای بسیاری فقط یک شوخی نبود، بلکه بخشی از یک رویکرد جدیتر تلقی شد: «آمریکا اول» شاید به این معنا باشد که «آمریکای مسلط بر کانادای وابسته».
در چنین فضایی، دعوت از پادشاه برای ایراد نطق سلطنتی، پیامی روشن به کسانی است که استقلال و حاکمیت کانادا را نادیده میگیرند.
یکی از این مخاطبان، بیتردید ترامپ است.
کارنی این رویداد را افتخاری تاریخی توصیف کرد که با «شرایط حساس و مهم زمانه ما همخوانی دارد».
پادشاه چارلز هرگز بهصورت مستقیم موضعگیری سیاسی نکرده اما با حرکاتی نمادین، حمایت خود را از استقلال و هویت ملی کانادا ابراز کرده است. او در ماه فوریه، بهمناسبت شصتمین سالگرد بهرسمیت شناختن پرچم رسمی کانادا، این کشور را «سرافراز و مقاوم» توصیف کرد.
در ماه مارس، هنگام بازدید از ناو هواپیمابر «اچاماس پرنس آو ولز»، مدالهای افتخار کاناداییاش را بر سینه داشت.
همان ماه در مراسم سالانه کشورهای مشترکالمنافع در لندن، بر صندلیای با نماد کانادا نشست و در مراسم درختکاری در کاخ باکینگهام، درختی که انتخاب کرد، افرا بود: نماد ملی کانادا.
با وجود کاهش محبوبیت سلطنت در میان بخشی از مردم کانادا، این نهاد هنوز هم بخشی از ساختار حقوقی و مستقل کشور باقی مانده است.
طبق نظرسنجیها دو نفر از سه کانادایی معتقدند سلطنت، کشورشان را از ایالات متحده متمایز میکند. و جالبتر آنکه نزدیک به نیمی گفتهاند اظهارات ترامپ باعث شده به سلطنت گرایش بیشتری پیدا کنند.
البته مخالفت با سلطنت همچنان وجود دارد؛ بهویژه در استان کبک و در میان نسل جوان. با این حال، حتی در این مناطق نیز اکثریت مردم مخالف هرگونه ادغام یا وابستگی به ایالات متحدهاند.
در کبک، ۶۰ درصد شهروندان با چنین ایدهای مخالفت میکنند.
آخرین بار که مقام اول نهاد سلطنت در کشورهای مشترکالمنافع پارلمان کانادا را افتتاح کرد، سال ۱۹۷۷ بود؛ در دوران تنشهای استقلالطلبانه.
امروز هم در میانه فشارها همان پیام تاریخی دوباره تکرار میشود: تلاش برای حفظ استقلال، هویت و حاکمیت ملی کانادا، این بار برابر تهدیدهای یک همسایه.