نرگس محمدی، فعال حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۲۳ با اشاره به پایان جنگ ۱۲ روزنه گفت حتی زمانی که بمبی فرو نمیریزد، مردم ایران صلح واقعی را تجربه نمیکنند؛ چون زیر حکومتی زندگی میکنند که بر تمام جنبههای زندگی شخصی و عمومی شهروندانش کنترل دارد.
محمدی جمعه ۱۴ آذر در یادداشتی در مجله تایم نوشت: «صلح مردم ایران با نظارت دائمی، سانسور، بازداشتهای خودسرانه، شکنجه و تهدید مداوم خشونت از بین رفته است؛ صلحی که با اقتصادی فرسودهشده از فساد و سوءمدیریت، فشار تحریمها، اضطراب روزانه از تورم، کمبود و بیکاری، و تخریب بیامان محیط زیست بیشتر فرسوده شده است.»
سمیه گلپور، رییس کانون عالی انجمنهای صنفی کارگران ایران ۱۵ آبان با انتقاد از وضعیت معیشتی کارگران و افزایش شدید قیمتها در بخش خوراکیها گفت: «وضعیت نشان میدهد که کارگر برای زنده ماندن هم با مشکل مواجه است.»
خبرگزاری رویترز ۲۹ مهر در گزارشی نوشت که با بازگشت تحریمهای سازمان ملل، ایران با خطر فروپاشی اقتصادی روبهرو است. کارشناسان هشدار میدهند ممکن است اقتصاد کشور ممکن است همزمان وارد ابر تورم و رکود شدید شود؛ بحرانی که نه تنها سفره مردم بلکه ثبات سیاسی جمهوری اسلامی را نیز تهدید میکند.
جنگ یا صلح
محمدی تاکید کرد: «صلح فقط نبود جنگ نیست، بلکه پایهای است که دموکراسی، ثبات، رشد اقتصادی، تغییرات اجتماعی و شکلگیری جامعه مدنی بر آن استوار میشود. اما پس از جنگ ۱۲ روزه، مردم ایران خود را میان دو جنگ گرفتار دیدند: جنگ حکومت با مردم، و جنگ میان جمهوری اسلامی و اسرائیل.»
کمپین حقوق بشر ایران ۲۲ مرداد در گزارشی نوشت قوه قضاییه و نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی، پس از جنگ ۱۲ روزه کارزار گستردهای از ارعاب و سرکوب را در شهرستانها آغاز کردهاند که فعالان مدنی، سیاسی و فرهنگی، خانوادههای دادخواه و وکلای مستقل را هدف قرار داده است.
نرگس محمدی گفت دیکتاتوری و جنگ دو روی یک سکهاند و افزود مجموعهای از فعالان دموکراسی و صلح در بیانیههایی که علیه جنگ صادر کردند، خواستههایی مشخص ارائه دادند: یک نظام سکولار و دموکراتیک که نماینده واقعی مردم باشد، همهپرسی آزاد و منصفانه با نظارت سازمان ملل، و تدوین چارچوب قانون اساسی جدید توسط مجلس موسسان منتخب.
گذار مسالمتآمیز
به گفته محمدی، موضع مشترک فعالان دموکراسی و صلح نشان میدهد «یک جنبش ملی و جمعی، ریشهدار در جامعه مدنی، حقوق بشر، حقوق زنان و سنتهای دموکراتیک ایران، توان ایجاد یک دگرگونی تاریخی را دارد».
محمدی نوشت: «گذار باید در درجه نخست مسالمتآمیز باشد: با گفتوگو، پاسخگویی، پیگیری عدالت و احترام به حقوق جهانی بشر. زیرا هر چیزی کمتر از این، از جمله فروپاشی، هرجومرج یا جنگ، میتواند میلیونها نفر را در منطقهای شکننده در معرض خطر قرار دهد.»
در کنفرانس بینالمللی «حقوق بشر در ایران پس از جمهوری اسلامی» که ۲۶ مهر به میزبانی سازمان حقوق بشر ایران در اسلو برگزار شد، شیرین عبادی، فعال حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۰۳ تاکید کرد که تلاشهای موجود برای ائتلافسازی بر پایه مفاهیم کلی مانند «دموکراسی» و «حقوق بشر» کارآمد نبوده است. او گفت این مفاهیم بسیار گستردهاند و اختلافنظرها زمانی آشکار میشوند که بحث به مصادیق برسد.
عبادی پیشنهاد کرد که برای ساختن ائتلاف واقعی، باید از کلیگویی فاصله گرفت و درباره جزئیات و مصادیق توافق کرد.
به گفته محمدی، «تغییر در ایران نیازمند فشار جهانی برای توقف نقض حقوق بشر، پایان تبعیض جنسیتی، توقف اعدامها، آزادی زندانیان سیاسی و عقیدتی، و ایجاد فضای فعالیت برای جامعه مدنی است».
او در پایان از جامعه جهانی خواست نگاه خود به «تغییر» در ایران را اصلاح کند و زمینه گذار از استبداد به دموکراسی را فراهم کند.