لویدز لیست، نشریه بریتانیایی فعال در حوزه کشتیرانی و تجارت دریایی، گزارش داد که جمهوری اسلامی و ونزوئلا بزرگترین استفادهکنندگان نفتکشهای ناوگان سایه هستند. این دو کشور تحت تحریمهای بینالمللی گسترده از جمله تحریمهای اقتصادی و نفتی آمریکا قرار دارند.
لویدز لیست در این گزارش که جمعه هفتم آذر منتشر شد، نوشت میزان نفت خام تحریمی ایران و ونزوئلا که در شناورها ذخیره شده، به بالاترین حد خود رسیده و همزمان تعداد نفتکشهایی که هنوز شناسایی و تحریم نشدهاند، کمتر شده است.
بر اساس این گزارش، این شرایط فشار را بر ناوگان سایه افزایش داده اما همچنان جابهجایی نفتکشها میان مسیرهای ایران، ونزوئلا و روسیه ادامه دارد.
ناوگان سایه به شبکهای از نفتکشها، شرکتهای پوششی و عملیات لجستیکی مخفی گفته میشود که کشورهایی مثل ایران برای دور زدن تحریمهای بینالمللی علیه صادرات نفتشان، از آن استفاده میکنند.
به نوشته لویدز لیست، ناوگان سایه شامل هزار و ۴۲۳ نفتکش با مجموع ۱۵۲.۲ میلیون تن ظرفیت است که ۶۵ درصد این کشتیها تحت تحریمهای آمریکا، بریتانیا یا اتحادیه اروپا قرار دارند.
این نشریه دستکم نه نفتکش تازه وارد به تجارتهای ناوگان سایه را در ماه گذشته ردیابی کرده که شش نفتکش آن وارد بازار نفت تحریمی ایران شدند.
به این ترتیب، بیشتر نفتکشهای ورودی جدید به ناوگان سایه در خدمت انتقال نفت ایران بوده، اما ونزوئلا بیشترین رشد از نظر ظرفیت را داشته است.
با آغاز دور دوم ریاستجمهوری دونالد ترامپ، کارزار تازهای از سیاست «فشار حداکثری» آمریکا علیه جمهوری اسلامی به راه افتاد.
به عنوان نمونه، در صد روز نخست، دولت ترامپ در مجموع ۱۷ دور تحریم مرتبط با جمهوری اسلامی اعمال کرد که طی آن ۴۰ شخص، ۱۱۷ شرکت و نهاد و ۷۷ نفتکش هدف قرار گرفتند.
صادرات نفت تحریمی ایران و ونزوئلا ادامه دارد
حجم نفتکشهای غیرمشمول تحریم در ناوگان سایه به دلیل برنامههای گسترده تحریمی کاهش یافته است.
دلیا هه، تحلیلگر شرکت انرژی وورتکسا به لویدز لیست گفت: «با توجه به حجم بالای نفت ایران روی آب که نشاندهنده چالشهای تخلیه محموله است، ناوگان سایه ایران احتمالا با ظرفیت تقریبا کامل کار میکند.»
بر اساس دادههای ورتکسا، صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در سال جاری میلادی بین ۱.۵ تا ۱.۷ میلیون بشکه در روز بوده که تقریبا ۶ درصد بیشتر از سال گذشته و حدود ۲۵ درصد بیشتر از حجم ثبتشده در سال ۲۰۲۳ است.
تحلیلگر این شرکت افزود: « با وجود سختتر شدن اجرای تحریمها و نظارتهای مقرراتی غرب در سال جاری، این رشد پایدار نشاندهنده پیچیده شدن تاکتیکهای دور زدن تحریم از سوی ایران است.»
در شهریورماه و پیش از اجرا شدن مکانیسم ماشه، مرکز پژوهشهای مجلس اعلام کرد که بر اساس ارزیابیهایش، فعالسازی مکانیسم ماشه «تاثیر اقتصادی جدی» در ایران ندارد و جمهوری اسلامی با تجربه دورزدن تحریمها و مخالفت چین و روسیه میتواند آن را مدیریت کند.
همزمان، محسن پاکنژاد، وزیر نفت جمهوری اسلامی در واکنش به فعال شدن مکانیسم ماشه گفت که حکومت ایران «تخصص لازم برای دور زدن» تحریمها را دارد.
دادههای ورتکسا نشان میدهد که نرخ بهرهبرداری ایران از کشتیهای حامل نفت در ماه نوامبر به بالاترین سطح در ۲۷ ماه گذشته رسیده و نسبت به سال گذشته ۴۰ درصد افزایش یافته است.
لویدز لیست نوشت که وضعیت برای ونزوئلا نیز مشابه است و در حالی که میزان زیادی از نفت خام این کشور روی آب معلق مانده، صادرات نفت خام از سوی دولت کاراکاس در سطح بالا ادامه دارد.
وضعیت روسیه
لویدز لیست نوشت که روسیه طی دو ماه گذشته نفتکشهای کمتری برای حمل نفت خود جذب کرد و نفتکشها بسته به جذابیت بازار، میان بازارهای نفت کشورهای تحت تحریم جابهجا میشوند.
به عنوان نمونه، یک نفتکش که ماه آگوست در انتقال کشتیبهکشتی نفت ایران در ساحل مالزی، حضور داشت، پس از تحویل محموله به چین، به دریای بالتیک رفت و اکنون در بندر پریمورسک روسیه در حال بارگیری است.
بنا بر این گزارش، امکان جابهجایی نفتکشها میان بازارهای نفت ایران و ونزوئلا هم وجود دارد.
نقش شرکتهای چینی، هنگکنگی و اماراتی
لویدز لیست گزارش داد که چین و هنگکنگ در ماههای سپتامبر و اکتبر، رتبههای اول در زمینه ثبت شرکت برای ورود به ناوگان سایه داشتهاند و تقریبا نیمی از شرکتهای مدیریتکننده کشتیهای جدید را ثبت کردهاند.
این نشریه بریتانیایی اضافه کرد که هنگکنگ بهطور سنتی یکی از مقاصد اصلی ناوگان سایه بوده است، بهطوریکه ۱۵ درصد ناوگان فعلی سایه در این منطقه ثبت شدهاند.
آذرماه سال گذشته، گروهی از نمایندگان آمریکایی در نامهای به جانت یلن، وزیر وقت خزانهداری ایالات متحده، نگرانی خود را از افزایش نقش هنگکنگ به عنوان یک مرکز مالی برای پولشویی، دور زدن تحریمها و فعالیتهای غیرقانونی ایران، چین، کره شمالی و روسیه ابراز کردند و خواستار تغییر سیاستها در قبال هنگکنگ شدند.
لویدز لیست همچنین گزارش داد امارات متحده عربی در سطح مدیریت فنی نفتکشها بیشترین سهم را دارد و ۱۹ درصد نفتکشها از سوی شرکتهای مستقر در این کشور مدیریت میشوند. چین با ۱۶ درصد در رتبه سوم قرار دارد.
در شهریور ماه، وزارت خزانهداری آمریکا «ولید خالد حمید السامرایی»، تاجر عراقی مستقر در امارات متحده عربی را در ارتباط با قاچاق نفت ایران تحریم کرد که شبکهای از شرکتهای کشتیرانی و بازرگانی نفتی را مدیریت میکند.