آژانس بینالمللی انرژی اتمی در گزارشی محرمانه اعلام کرد از زمان حملات آمریکا و اسرائیل به تاسیسات هستهای ایران در جریان جنگ ۱۲ روزه، امکان راستیآزمایی ذخایر اورانیوم با غنای نزدیک به سطح تسلیحاتی را از دست داده است.
خبرگزاری آسوشیتدپرس چهارشنبه ۲۱ آبان نوشت آژانس در این گزارش محرمانه که نسخهای از آن در اختیار کشورهای عضو قرار گرفته، تاکید کرده که تداوم این وضعیت، مانع ارزیابی صلحآمیز بودن برنامه هستهای ایران میشود و بازسازی تصویر کامل از وضعیت ذخایر اورانیوم ایران، فرآیندی طولانی و دشوار خواهد بود.
خبر گزاری رویترز نیز چهارشنبه با استناد به گزارش محرمانه آژانس اعلام کرد این نهاد پنج ماه است که به مواد هستهای ایران دسترسی ندارد.
در این گزارش محرمانه تاکید شده که میزان اورانیوم با غنای بالا که ایران تولید و انباشت کرده، «موضوعی بسیار نگرانکننده» است.
بر اساس آخرین گزارش رسمی آژانس در شهریور ماه، جمهوری اسلامی ۴۴۰.۹ کیلوگرم اورانیوم با غنای تا ۶۰ درصد در اختیار دارد؛ سطحی که تنها یک گام فنی با غنای تسلیحاتی ۹۰ درصد فاصله دارد.
با وجود این، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ۱۹ آبان اعلام کرد که حکومت ایران همچنان عضو پیمان منع گسترش سلاحهای اتمی (انپیتی) است و هفته گذشته بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی از چند مرکز هستهای ایران بازدید کردند.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، هشدار داده بود این میزان اورانیوم در صورت تصمیم ایران برای ساخت سلاح اتمی، میتواند برای تولید حداکثر ۱۰ بمب هستهای کافی باشد، هرچند تاکید کرده که چنین تصمیمی تاکنون اتخاذ نشده است.
درخواست آژانس برای ارائه گزارش ویژه
مطابق توافق پادمان میان جمهوری اسلامی ایران و آژانس، تهران موظف است پس از وقوع رخدادهایی مانند حملات یا زلزله، گزارشی ویژه درباره وضعیت و محل مواد هستهای خود، از جمله ذخایر اورانیوم با غنای بالا، ارائه دهد.
این گزارش باید وضعیت تاسیسات آسیبدیده در جریان جنگ خرداد ماه را نیز تشریح کند.
آژانس اعلام کرده که دریافت این گزارش برای اطمینان از باقی ماندن مواد هستهای در چارچوب فعالیتهای صلحآمیز و جلوگیری از استفاده نظامی از تاسیسات هستهای ایران «ضروری و غیرقابل جایگزین» است.
با این حال، تهران ۲۰ آبان در نامهای به آژانس اعلام کرده است که «هرگونه همکاری با این نهاد منوط به تصمیم شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.»
گزارش همچنین تایید میکند که تهران تاکنون اجازه دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات آسیبدیده را نداده است، هرچند پس از توافق گروسی با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه حکومت ایران، موسوم به توافق قاهره، بازدید از برخی مراکز غیرآسیبدیده از جمله نیروگاه بوشهر، رآکتور تحقیقاتی تهران و چند مرکز دیگر انجام شده است.
آژانس افزوده است که بازرسانش چهارشنبه برای انجام بازرسی از مرکز فناوری هستهای اصفهان به ایران سفر میکنند. این مرکز با فاصله حدود ۳۵۰ کیلومتری جنوبشرق تهران، هزاران متخصص هستهای را در استخدام دارد و محل استقرار سه رآکتور تحقیقاتی ساخت چین و چندین آزمایشگاه مرتبط با برنامه اتمی ایران است.
تحریمها و انزوای بیشتر ایران
پس از پایان جنگ ۱۲ روزه، ایران همکاری خود با آژانس را به حالت تعلیق درآورد و شورای امنیت سازمان ملل نیز با استفاده از مکانیسم بازگشت خودکار تحریمها (Snapback)، تحریمهای گستردهای را علیه ایران بازگرداند.
این اقدام که خشم تهران را برانگیخت در نهایت باعث شد توافق قاهره اجرایی نشود.
بر اساس پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (انپیتی)، ایران از نظر حقوقی موظف به همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی است.
اما بازگشت تحریمهای سازمان ملل، داراییهای ایران در خارج را مسدود کرده، معاملات تسلیحاتی با تهران را متوقف ساخته و توسعه برنامه موشکی جمهوری اسلامی را با مجازاتهای تازه روبهرو کرده است.
به نوشته آسوشیتدپرس، در نتیجه این تحولات، ایران بیش از هر زمان دیگری در انزوا قرار گرفته است و بحران اعتماد میان تهران و نهادهای بینالمللی بر سر وضعیت واقعی برنامه هستهای آن، بهطور بیسابقهای تشدید شده است.