روزنامه اورشلیمپست گزارش داد طرح احتمالی دولت دونالد ترامپ برای فروش جنگندههای اف-۳۵ به عربستان سعودی بدون آنکه ریاض اسرائیل را به رسمیت بشناسد، میتواند خاورمیانه را «به لرزه درآورد» و چشمانداز پیمان ابراهیم را با خطر روبهرو کند.
این رسانه چهارشنبه ۱۴ آبان نوشت پنتاگون موافقت اولیه خود را با فروش اف-۳۵ به عربستان سعودی اعلام کرده و دولت ترامپ ممکن است این معامله را بدون مشروط کردن آن به عادیسازی روابط میان ریاض و اورشلیم انجام دهد.
اورشلیمپست این تحول را «زلزلهای ژئوپلیتیکی و امنیتی» در خاورمیانه توصیف کرد و نوشت تاکنون جنگندههای اف-۳۵ صرفا در اختیار کشورهای دارای نظام دموکراتیک، از جمله آمریکا، شماری از کشورهای اروپایی، ژاپن و کره جنوبی، قرار گرفتهاند و هیچ کشوری با رویکردی خصمانه نسبت به اسرائیل یا از متحدان احتمالی جمهوری اسلامی مجوز خرید این جنگنده را نداشته است.
خبرگزاری رویترز ۱۳ آبان به نقل از منابع آگاه گزارش داد آمریکا در حال بررسی درخواست عربستان سعودی برای خرید ۴۸ جنگنده پیشرفته اف-۳۵ است.
اف-۳۵ پیشرفتهترین جنگنده جهان با قابلیت پنهانکاری است که میتواند بهراحتی از سد سامانههای پدافندی بیشتر کشورها عبور کند.
اسرائیل ابتدا در سپتامبر ۲۰۲۰ در چارچوب پیمان ابراهیم با دو کشور امارات و بحرین روابط سیاسی و دیپلماتیک برقرار کرد و سپس در اکتبر همان سال با مراکش و در دسامبر ۲۰۲۲ با سودان پیمان عادیسازی روابط به امضا رساند. تهران همواره از مخالفان سرسخت عادیسازی روابط اسرائیل با کشورهای منطقه بوده است.
اهمیت راهبردی اف-۳۵ برای اسرائیل
اورشلیمپست در ادامه گزارش داد اهمیت اصلی جنگنده اف-۳۵ در آن است که به اسرائیل امکان میدهد از سد سامانههای پدافندی ایران، سوریه، حزبالله لبنان، حوثیهای یمن و حماس عبور کند.
در این مطلب تحلیلی آمده است: «این برتری هوایی یکی از دلایل اصلی موفقیت اسرائیل در به تعویق انداختن برنامه هستهای جمهوری اسلامی به مدت دو سال و تحقق دستاوردی بیسابقه دیگر علیه آیتاللهها بوده است.»
اورشلیمپست افزود اف-۳۵ نقش مهمی در حفظ «برتری کیفی» اسرائیل در برابر دشمنانی ایفا میکند که از نظر جمعیتی و جغرافیایی برتری دارند و از چندین جهت اسرائیل را در محاصره خود گرفتهاند.
عربستان سعودی بهطور کلی از نظر سیاسی و امنیتی به ایالات متحده و اروپا نزدیکتر است تا به کشورهای بلوک شرق. این کشور همچنین بخشی از یک ائتلاف نانوشته و غیررسمی امنیتی در خاورمیانه به شمار میرود که با حضور اسرائیل و چند کشور سنیمذهب در برابر تهران شکل گرفته است.
با این حال، ریاض در سالهای اخیر روابط خود را با روسیه و چین گسترش داده و حتی توافقهایی با حکومت ایران به امضا رسانده است؛ هرچند احتمال شکلگیری یک ائتلاف واقعی از دل این روابط اندک به نظر میرسد.
در چنین شرایطی، اگر ریاض به جنگنده اف-۳۵ دست یابد و فناوری آن را با مسکو، پکن یا تهران به اشتراک بگذارد، برتری کیفی اسرائیل در برابر جمهوری اسلامی ممکن است تضعیف شود.
این وضعیت همچنین میتواند مناسبات اسرائیل با چین و روسیه را که در حال حاضر برای توان نظامی اسرائیل احترام قائل هستند، دچار تنش کند.
طرح نافرجام فروش اف-۳۵ به امارات در سال ۲۰۲۰
نگرانیهای اسرائیل درباره این موضوع نخستین بار در سال ۲۰۲۰ بالا گرفت؛ در آن زمان، آمریکا در اوج گفتوگوها درباره «پیمان ابراهیم» تا آستانه فروش اف-۳۵ به امارات متحده عربی پیش رفت.
در آن مقطع زمانی، به نظر میرسید مقامهای سیاسی اسرائیل تصمیم گرفتهاند بهطور علنی با فروش این جنگنده به ابوظبی مخالفت نکنند، اما فرماندهان نظامی اسرائیل نسبت به این اقدام بهشدت نگران بودند و هنگامی که معامله به دلایل مختلف منتفی شد، آسودهخاطر شدند.
با این حال، یکی از عواملی که پذیرش این معامله را تا حدی برای اسرائیل ممکن کرده بود، عادیسازی روابط امارات با این کشور بود. به عبارت دیگر، اسرائیل در برابر کسب یک پیروزی راهبردی بزرگ ترجیح داد در قبال «یک خطر بالقوه امنیتی» سکوت کند.
حال دولت ترامپ ممکن است فروش جنگندههای اف-۳۵ به عربستان سعودی را بدون هیچ تعهدی از سوی ریاض برای عادیسازی روابط با اسرائیل نهایی کند.
اف-۳۵ بدون عادیسازی روابط عربستان سعودی و اسرائیل؟
پس از تهاجم مرگبار هفتم اکتبر حماس، بنیامین نتانیاهو در برابر هرگونه امتیازدهی به فلسطینیها، حتی در کرانه باختری که نقشی در این حمله نداشتند، موضعی سختگیرانهتر اتخاذ کرده است. در سوی دیگر، ریاض همچنان بر این موضع پافشاری میکند که عادیسازی روابط با اسرائیل نباید به بهای نادیده گرفتن کامل مساله فلسطین تمام شود.
در حالی که هنوز هیچ توافق روشنی درباره نحوه مشارکت عربستان، امارات، مصر، تشکیلات خودگردان فلسطین، تونی بلر و دیگر بازیگران در مدیریت آینده غزه بهدست نیامده، برخی گزارشها درباره احتمال فروش اف-۳۵ به ریاض بر نگرانیهای تحلیلگران نظامی اسرائیل افزوده است.
اورشلیمپست هشدار داد: «فروش این جنگندهها به ریاض میتواند در بلندمدت خطرات جدی برای امنیت اسرائیل ایجاد کند؛ اما اگر این معامله بدون بهرهگیری اسرائیل از فرصت عادیسازی روابط یا از دست دادن آن بهعنوان اهرم فشار انجام شود، پیامدهای آن بهمراتب سنگینتر خواهد بود.»