شورای عالی انقلاب فرهنگی با مصوبهای تازه، سیاستهایی برای «شرایط ویژه کشور» تصویب کرده که بر کنترل گفتمان عمومی، جلوگیری از روایتهای متضاد، و هدایت دانشگاهها به سمت فناوریهای دفاعی تأکید دارد؛ تصمیمی که منتقدان آن را گامی به سوی محدودسازی فرهنگی میدانند.
در تازهترین تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوبهای با عنوان «سیاستها و اقدامات ملی فرهنگی، اجتماعی، رسانهای، علمی و فناوری ناظر به وضعیت کشور در شرایط ویژه» توسط مسعود پزشکیان به دستگاههای اجرایی، علمی و فرهنگی ابلاغ شده است. این سند که پس از جنگ دوازدهروزه اخیر با اسرائیل تدوین شده، بر لزوم انسجام ملی، امیدآفرینی و هماهنگی دانشگاه و صنعت با «اقتدار دفاعی» تاکید دارد.
در مقدمه این مصوبه، درگیری نظامی اخیر حکومت ایران با اسرائیل با عنوان «جنگ تحمیلی دوازدهروزه» توصیف شده و از آن بهعنوان نمادی از «دفاع مقدس جدید» یاد شده است؛ توصیفی که به باور تحلیلگران، تلاش برای بازتعریف روایتی رسمی از این درگیری و افزودن آن به حافظه ایدئولوژیک نظام محسوب میشود.
در بخش فرهنگی و رسانهای، شورا دستگاههای دولتی را موظف کرده است از طرح «موضوعات دوقطبیساز» پرهیز کنند و در روایت رویدادهای ملی مانند روز قدس و ۲۲ بهمن از ارائه روایتهای متضاد خودداری شود. همچنین وزارت ارشاد و سازمان صدا و سیما مکلف شدهاند با همکاری نهادهای مذهبی، درباره دوگانههایی چون «ایران و جمهوری اسلامی»، «امت و ملت» و «جمهوریت و اسلامیت» موضعگیری و جامعه را اقناع کنند. منتقدان میگویند این بندها در عمل به معنای کنترل گفتمان عمومی و محدودسازی بحثهای هویتی است.
بند دیگر مصوبه بر «تدوین پیوست رسانهای برای مجازات عوامل نفوذی دشمن» تاکید دارد؛ اقدامی که به گفته کارشناسان میتواند به همپوشانی دستگاه قضایی و رسانهای در معرفی مجرمان پیش از محاکمه منجر شود و پیامدهای حقوقی و اخلاقی در پی داشته باشد.
در حوزه رسانه بینالملل نیز، سازمان صدا و سیما مامور به تاسیس شبکه تلویزیونی به زبان عبری شده است تا بهگفته شورا، در برابر «تبلیغات رسانهای رژیم صهیونیستی» واکنش نشان دهد. این اقدام از دید ناظران میتواند تنشهای رسانهای حکومت ایران و اسرائیل را افزایش دهد.
در بخش علمی و فناوری، شورای عالی انقلاب فرهنگی تمرکز بر هوش مصنوعی، فناوریهای سایبری، موشکی، پدافندی و هوافضا را از اولویتهای کشور دانسته و خواستار «هدایت» نخبگان و دانشگاهیان به سمت «تامین نیازهای دفاعی و امنیتی» شده است. این بخش از مصوبه نیز با انتقادهایی درباره نظامیسازی دانشگاهها و محدود شدن استقلال علمی روبهروست.
مصوبه جدید همچنین وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم را مکلف میکند تا محتوای درسی مدارس و دانشگاهها را با محوریت «دفاع مقدس دوازدهروزه» بازنگری کنند و یادمانهایی برای شهیدان آن دوره بسازند؛ اقدامی که به گفته منتقدان، در راستای نهادینهسازی روایت جنگ در نظام آموزشی و فرهنگی کشور است.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان مصوبه تاکید کرده است که اجرای همه بندها زیر نظر دبیرخانه شورا و با همکاری نهادهای دولتی و عمومی صورت میگیرد و از زمان ابلاغ، لازمالاجراست.
تحلیلگران معتقدند این سند تازه، مرز میان عرصه فرهنگی و امنیتی را کمرنگ کرده و رسانه، دانشگاه و نهادهای فرهنگی را در چارچوب سیاستهای امنیتی بازتعریف میکند؛ امری که به باور برخی، بیش از هر زمان دیگری نشاندهنده غلبه گفتمان ایدئولوژیک بر سیاست فرهنگی رسمی در جمهوری اسلامی است.