مایکل آیزنشتات، تحلیلگر ارشد امور نظامی و امنیتی، در مقالهای نوشت هر چند برخی مقامهای جمهوری اسلامی از لزوم تغییر دکترین هستهای و ساخت بمب اتمی سخن گفتهاند اما دستکم هفت دلیل وجود دارد که میتواند تهران را از تحقق این هدف بازدارد.
این مقاله در شماره ماه اکتبر مجله «سروایول» (Survival) انتشارات راتلج منتشر شد.
آیزنشتات با اشاره به تحولات اخیر برنامه هستهای جمهوری اسلامی و واکنش احتمالی تهران به آن نوشت: «نخست آنکه ایران در وضعیت آسیبپذیرتری قرار دارد، در حالی که اسرائیل نسبت به هر زمان دیگری در دهههای اخیر مصممتر است و آمادگی بیشتری برای پذیرش ریسک دارد.»
او افزود دستگاه اطلاعاتی اسرائیل همچنان حضور قدرتمندی در ایران دارد که شواهد آن را میتوان در «کارزار ظاهرا ادامهدار خرابکاری» مشاهده کرد. از این رو، اسرائیل و آمریکا احتمالا از هرگونه تلاش جمهوری اسلامی برای گریز هستهای آگاه خواهند شد و برای خنثی کردن آن اقدام خواهند کرد.
این تحلیلگر سومین چالش پیش روی حکومت ایران را از دست رفتن سامانههای پدافند هوایی در جریان جنگ اخیر دانست و تاکید کرد که تهران «در حال حاضر توان جایگزینی آنها را ندارد».
در روزهای اخیر، فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریمهای بینالمللی به تشدید لفاظیها و تهدیدات مقامهای جمهوری اسلامی دامن زده است و شماری از آنها خواستار خروج تهران از معاهده منع اشاعه تسلیحات هستهای (انپیتی) و ساخت بمب اتمی شدهاند.
این در حالی است که وزیران امور خارجه گروه هفت و نماینده عالی اتحادیه اروپا، ۹ مهر در بیانیهای مشترک از تهران خواستند بلافاصله گفتوگوهای هستهای با واشینگتن را از سر بگیرد.
خرابکاری خارجی، نارضایتی داخلی، عدم بازدارندگی
آیزنشتات در ادامه مقاله خود نوشت چهارمین بحران تهران در مسیر حرکت به سوی ساخت بمب اتمی این است که «زرادخانه هستهای نوپای ایران میتواند در برابر خرابکاری سرویسهای اطلاعاتی خارجی یا انحراف از سوی دشمنان داخلی آسیبپذیر باشد».
او افزود: «پنجم آنکه داشتن بمب هستهای لزوما مانع حملات اسرائیل و ایالات متحده نخواهد شد؛ همانگونه که زرادخانههای هستهای آمریکا و اسرائیل نیز مانع از حملات ایران نشدهاند.»
این تحلیلگر همچنین به تشدید تحریمها و وخامت اوضاع اقتصادی در ایران اشاره کرد و گفت جمهوری اسلامی بهشدت نیازمند رفع تحریمهاست و این امر تنها از طریق دستیابی به یک توافق هستهای جدید با ایالات متحده ممکن خواهد بود.
آیزنشتات هفتمین و آخرین دلیل را نارضایتی فزاینده شهروندان ایران از حکومت دانست و تاکید کرد جنگ ۱۲ روزه «ناکارآمدی نظامی» جمهوری اسلامی را آشکار کرد و این موضوع اکنون به نگرانیهای امنیتی در میان مسئولان دامن زده است.
در این مقاله آمده است: «این رژیم از مشروعیت مردمی برخوردار نیست و وارد آمدن ضربات نظامی شدیدتر میتواند زمینهساز خیزشهای داخلی شود که بقای آن را به خطر بیندازد.»
ششم مهر، خبرگزاری رویترز به نقل از چهار مقام جمهوری اسلامی و دو منبع آگاه گزارش داد رهبران حکومت ایران در پی «بنبست هستهای»، با «بحرانی وجودی» دست و پنجه نرم میکنند.
رویترز نوشت بهدنبال عدم پیشرفت در گفتوگوهای هستهای، انزوای اقتصادی ایران و خشم عمومی تشدید خواهد شد اما پذیرش خواستههای غرب نیز میتواند به «شکاف در ساختار حاکمیت و عقبنشینی از باورهای ایدئولوژیک نظام» منجر شود.
تمرکز حکومت به بقای خود معطوف شده است
آیزنشتات در انتهای مقاله خود نوشت هرچند تهران ممکن است برای گرفتن انتقام از شکست خود در جنگ ۱۲ روزه، به ساخت سلاح هستهای وسوسه شود اما چشمانداز موفقیت در این مسیر به هیچ وجه قطعی و تضمینشده نیست.
در این مطلب آمده است: «جنگ اخیر بهگونهای بنیادین بر معادلات روانی در تهران اثر گذاشته و تمرکز حکومت را به پیشگیری از تهدیدهای داخلیِ بالقوه علیه ثبات و بقای خود معطوف ساخته است.»
او افزود اسرائیل برای حفظ مزیت راهبردی خود پس از جنگ اخیر ناگزیر است «معماری اطلاعاتی مورد نیاز برای شناسایی بهموقع هرگونه گریز [هستهای] احتمالی را تداوم ببخشد و توانمندیهای لازم بهمنظور پشتیبانی از اقدامات پنهانی یا حملات نظامی [به ایران] را حفظ کند.»