با فعال شدن مکانیسم «ماشه» و بازگشت تحریمهای سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران که در توافق هستهای ۲۰۱۵ لغو شده بود، قدرتهای غربی بار دیگر در برابر چالش چگونگی مهار و نظارت بر برنامه هستهای ایران قرار گرفتهاند.
به نوشته خبرگزاری رویترز، سه کشور اروپایی عضو برجام (آلمان، فرانسه و بریتانیا) امیدوار بودند تهدید به بازگشت تحریمها تهران را وادار کند تا اجازه ازسرگیری سریع بازرسیهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی از تاسیسات هستهای و آغاز دوباره گفتوگوها با آمریکا را بدهد. اما با وجود رایزنیهای دیپلماتیک فشرده در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، این کشورها اعلام کردند اقدامات ایران کافی نبوده و به همین دلیل تحریمها از بامداد یکشنبه به اجرا گذاشته میشود.
تحریمهای بازگشته، شامل تعلیق تمام فعالیتهای مرتبط با غنیسازی اورانیوم، ممنوعیت واردات تجهیزات حساس، بازگشت تحریمهای تسلیحاتی و اعمال محدودیت علیه دهها فرد و نهاد است. آمریکا و متحدان اروپایی میگویند برنامه غنیسازی پیشرفته ایران هیچ توجیه غیرنظامی ندارد و بیم آن دارند که تهران به سمت ساخت سلاح هستهای حرکت کند؛ اتهامی که جمهوری اسلامی آن را رد کرده است.
مقامهای ایرانی در واکنش اعلام کردهاند که در صورت بازگشت تحریمها، سطح همکاری با آژانس کاهش خواهد یافت و محدودیتها بر بازرسیها بیشتر میشود. این در حالی است که پس از حملات اسرائیل به تاسیسات هستهای ایران در ژوئن، مجلس در ایران قانونی را به تصویب رسانده که هرگونه بازرسی را منوط به تصویب شورای عالی امنیت ملی میکند. توافق اخیر ایران و آژانس برای ازسرگیری بازرسیها نیز تاکنون پیشرفتی عملی نداشته است.
تحلیلگران میگویند بازگشت تحریمها بنبست دیپلماتیک را به مرحلهای فرسایشی و پرتنش وارد میکند، بهویژه در شرایطی که قدرتهای جهانی بر سر مسائل بینالمللی مانند جنگ اوکراین دچار شکاف شدهاند و اعمال فشار هماهنگ بر ایران دشوارتر است. تلاش روسیه و چین برای جلوگیری از فعال شدن مکانیزم ماشه نیز در شورای امنیت ناکام ماند.
برخی کارشناسان هشدار دادهاند که ایران اکنون از «ابهام» در برنامه هستهای خود به عنوان اهرم فشار استفاده میکند. به گفته آنان، این رویکرد پرخطر است، زیرا هرگونه فعالیت مخفیانه که آشکار شود، نگرانیها درباره نیت واقعی حکومت ایران را افزایش خواهد داد.