سوریه و اسرائیل، پس از دههها خصومت و درگیری مستقیم و نیابتی، اکنون وارد مرحلهای بیسابقه از گفتوگوهای امنیتی شدهاند.
دفتر نخستوزیر اسرائیل شامگاه چهارشنبه تایید کرد که مذاکرات با سوریه در جریان است و هدف از آن «تضمین منافع حیاتی اسرائیل» عنوان شده است؛ از جمله خلع سلاح جنوبغرب سوریه و حفظ امنیت جامعه دروزی ساکن این مناطق.
این تحولات در حالی رقم میخورد که احمد الشرع، رئیسجمهوری موقت سوریه که در سال گذشته با رهبری نیروهای شورشی دولت بشار اسد را سرنگون کرد، این هفته برای نخستینبار در قامت رئیسجمهوری سوریه در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کرد؛ سخنرانیای که نهتنها در محتوای آن بلکه در ظاهر میانهرو و اصلاحطلبانه او بازتاب گستردهای یافت.
الشرع که پیشتر بهعنوان یکی از رهبران گروه جهادی هیئت تحریر الشام شناخته میشد و تا مدت کوتاهی قبل تحت تعقیب آمریکا قرار داشت، اکنون در قامت رئیسجمهوری با کتوشلوار غربی در صحن سازمان ملل ظاهر شد و ضمن انتقاد از حملات مکرر اسرائیل به خاک سوریه، خواستار پایان دادن به «دخالتهای بیثباتکننده» تلآویو شد.
او گفت: «سوریه از صادرکننده بحران به فرصتی برای صلح تبدیل شده است. اما ادامه حملات اسرائیل، چشمانداز ما برای بازسازی کشور و پایان دادن به خشونتها را تهدید میکند.» او با اشاره به توافق آتشبس ۱۹۷۴ تاکید کرد که سوریه همچنان به این توافق پایبند است و خواهان گفتوگو و دیپلماسی برای حلوفصل اختلافات است.
در همین حال، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در بیانیهای اعلام کرد که نتیجه مذاکرات در گرو تامین شروط امنیتی مشخصی از سوی سوریه است. طبق اعلام دفتر او، این شروط شامل خلع سلاح مناطق هممرز با بلندیهای جولان، تامین امنیت جامعه دروزی و حفظ آزادی عمل اسرائیل برای مقابله با تهدیدات منطقهای است.
بنی گانتس، وزیر دفاع پیشین و رهبر حزب آبی و سفید، نیز با حمایت از این مذاکرات، خواستار آن شد که اسرائیل «در نقاط کلیدی خاک سوریه باقی بماند تا امنیت ساکنان جولان تضمین شود». گانتس همچنین هشدار داد که نباید اجازه داد ترکیه همانند ایران شبکههای نفوذ خود را در سوریه گسترش دهد.
از سوی دیگر، تام باراک، نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه، که از نقش فعالی در تسهیل دیدارهای اخیر میان طرفین برخوردار بوده، اعلام کرد که سوریه در قالب توافق کاهش تنش، پذیرفته است هیچ تجهیزات نظامی سنگینی به نزدیکی مرز اسرائیل منتقل نکند.
با این حال، احمد الشرع هفته گذشته در نیویورک گفت که از زمان توافق اولیه، اسرائیل بیش از هزار حمله هوایی و ۴۰۰ عملیات زمینی در خاک سوریه انجام داده است. او این اقدامات را در تضاد با روند گفتوگوها دانست و هشدار داد که تلآویو ممکن است در مسیر مذاکرات کارشکنی کند.
هرچند هنوز جزئیات نهایی مذاکرات منتشر نشده، اما حضور همزمان چهرههایی چون الشرع در سازمان ملل و تایید رسمی گفتوگوها از سوی اسرائیل، نشانگر آغاز فصل جدیدی در مناسبات امنیتی و منطقهای میان دمشق و تلآویو است؛ فصلی که آینده آن به نحوه توازن میان منافع امنیتی اسرائیل و جاهطلبیهای سیاسی رهبری جدید سوریه گره خورده است.