گزارشها نشان میدهد اسرائیل و سوریه با میانجیگری ایالات متحده مذاکراتی جدی برای دستیابی به یک توافق امنیتی جدید آغاز کردهاند؛ توافقی که قرار است جایگزین معاهده جداسازی نیروها در سال ۱۹۷۴ شود و چشماندازی تازه در روابط پرتنش دو کشور پس از سقوط بشار اسد ترسیم کند.
به نوشته رویترز، واشینگتن در تلاش است پیش از نشست مجمع عمومی سازمان ملل در پایان ماه جاری پیشرفتی در مذاکرات حاصل شود تا دونالد ترامپ بتواند از آن بهعنوان یک «دستاورد دیپلماتیک» یاد کند.
چهار منبع به این خبرگزاری گفتهاند حتی یک توافق محدود نیز در شرایط فعلی موفقیت بزرگی خواهد بود، زیرا اسرائیل در ماههای اخیر موضعی سخت در برابر دمشق اتخاذ کرده و موقعیت سوریه پس از خشونتهای فرقهای در جنوب کشور بهشدت تضعیف شده است.
آکسیوس نیز گزارش داده که اسرائیل چند هفته پیش طرحی تفصیلی به سوریه ارائه کرده که شامل نقشهای از مناطق جنوبغرب دمشق تا مرز اسرائیل است.
این طرح بر اساس الگوی توافق صلح ۱۹۷۹ با مصر تنظیم شده و منطقه را به سه بخش تقسیم میکند؛ بهگونهای که در نزدیکترین نوار به مرز، حضور نیروهای نظامی و سلاحهای سنگین ممنوع باشد و تنها پلیس و نیروهای امنیت داخلی سوریه اجازه استقرار داشته باشند.
علاوه بر آن، منطقه حائل دو کیلومتر دیگر به داخل خاک سوریه گسترش یافته و کل محدوده بهعنوان منطقه پرواز ممنوع برای هواپیماهای سوری تعریف شده است.
رویترز در گفتوگو با ۹ منبع مختلف، از جمله مقامهای نظامی و سیاسی سوری و یک مقام اسرائیلی، نوشته است که پیشنهاد سوریه بر خروج نیروهای اسرائیلی از مناطق تازه اشغالشده، بازگرداندن منطقه غیرنظامی سال ۱۹۷۴ و توقف حملات هوایی و زمینی اسرائیل در خاک سوریه متمرکز است.
اما موضوع بلندیهای جولان در مذاکرات مطرح نشده و به گفته یک منبع سوری «به آینده موکول شده است». شش منبع نیز تاکید کردهاند اسرائیل حتی در بلندمدت قصد بازگرداندن جولان را ندارد.
آکسیوس افزوده است در مقابل محدودیتهای پیشنهادی بر نیروهای سوری، اسرائیل وعده داده بهتدریج از مناطق اشغالی اخیر عقبنشینی کند، اما پایگاه استراتژیک خود در قله کوه حرمون را غیرقابل مذاکره دانسته است.
یک منبع آگاه نیز به این رسانه گفته اصل محوری طرح اسرائیل حفظ یک «کریدور هوایی» از طریق سوریه به سمت ایران است تا در صورت لزوم زمینه انجام حملات آینده علیه تهران فراهم باشد.
بر اساس گزارش رویترز، ران درمر وزیر امور راهبردی اسرائیل و اسعد الشیبانی وزیر خارجه سوریه قرار است چهارشنبه در لندن همراه با تام باراک، فرستاده ویژه آمریکا، درباره این پیشنهاد گفتوگو کنند.
این سومین نشست سهجانبه خواهد بود. منابع گفتهاند مذاکرات پیشرفتهایی داشته اما هنوز توافقی در دسترس نیست.
با وجود این، فضای گفتوگوها پر از بیاعتمادی است. اسرائیل به دولت اسلامگرای احمد الشرع، رییسجمهور موقت سوریه، بدبین است و آمریکا را ترغیب کرده تا ساختار ضعیف و غیرمتمرکز سوریه حفظ شود.
با این حال، واشینگتن مذاکرات را بخشی از تلاش برای گسترش حلقه کشورهای دارای توافق با اسرائیل پس از «توافقهای ابراهیم» میداند.
رویترز نوشته تماسهای اولیه در آوریل در ابوظبی آغاز شد و در ژوئیه در باکو ادامه یافت. اما استقرار نیروهای سوری در استان سویدا برای مهار درگیریهای دروزی و بدوی مذاکرات را مختل کرد.
اسرائیل این اقدام را نقض توافق غیرنظامی دانست و وزارت دفاع سوریه در دمشق را بمباران کرد. پس از آتشبس تحت میانجیگری آمریکا، گفتوگوها در پاریس از سر گرفته شد؛ نخستین بار که سوریه علناً مذاکره مستقیم با اسرائیل را پذیرفت.
مسئله جولان همچنان گره اصلی است. یک مقام اسرائیلی به رویترز گفت تلآویو پیشنهادی به توماس باراک داده که در ازای چشمپوشی دمشق از جولان، اسرائیل از جنوب سوریه عقبنشینی کند، اما الشرع این پیشنهاد را رد کرده و تاکید کرده هرگونه سازش بر سر جولان به معنای پایان حکومت او خواهد بود.
رویترز در بخش دیگری گزارش داده جایگاه اسرائیل با بحران سویدا تقویت شد، جایی که نیروهای سوری به اعدام میدانی غیرنظامیان دروزی متهم شدند. منابع دروزی و غربی گفتند اسرائیل به گروههای دروزی سلاح و تجهیزات داده و حقوق حدود سههزار شبهنظامی را پرداخت میکند.
آکسیوس نیز از تمایل بنیامین نتانیاهو برای دیدار با احمد الشرع در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل خبر داده، هرچند احتمال تحقق این دیدار اندک است. نتانیاهو سهشنبه اعلام کرد ترامپ او را برای ۲۹ سپتامبر به کاخ سفید دعوت کرده است.
بهگزارش رویترز، در میدان نبرد، ارتش سوریه تلاش میکند از برخورد مستقیم با نیروهای اسرائیلی اجتناب کند، در حالی که اسرائیلیها بهطور مرتب به روستاها یورش میبرند و افراد مظنون را بازداشت میکنند. ارتش اسرائیل نیز اعلام کرده در این عملیات سلاحهای متعدد کشف و تلاشهای قاچاق را ناکام گذاشته است.
در مجموع، هر دو گزارش نشان میدهند که هرچند مسیر دستیابی به توافق امنیتی میان سوریه و اسرائیل تحت فشار آمریکا آغاز شده، اما اختلافات عمیق بر سر جولان، محدودیتهای میدانی و بیاعتمادی شدید دو طرف، مانع از نزدیک بودن هرگونه توافق نهایی است.