موسسه تحقیقاتی آلما با انتشار تحلیلی به اظهارات اخیر مقامهای جمهوری اسلامی در خصوص بستن تنگه هرمز پرداخت و توانمندیهای نظامی حکومت ایران را برای عملی کردن این تهدید، بررسی کرد.
این اندیشکده اسرائیلی نوشت ارتش جمهوری اسلامی اواخر مردادماه رزمایش دریایی دوروزهای را در آبهای تنگه هرمز، خلیج فارس و اقیانوس هند برگزار کرد.
در این رزمایش موشکهای کروز، موشکهای ضد کشتی «قدیر» و «نصیر» با قابلیت پرتاب از سکوهای زمینی و دریایی، پهپادهای مدل «ابابیل» و سامانههای جنگ الکترونیک به نمایش گذاشته شدند.
همچنین ویدیویی از این رزمایش منتشر شد که بهوسیله یک پهپاد از یک کشتی کانتینربر تصویربرداری شده بود.
موسسه آلما این ویدیو را «هشداری درباره توانایی ایران برای تهدید ترافیک دریایی غیرنظامی در منطقه» توصیف کرد.
به گفته این اندیشکده، برخلاف زرادخانه موشکهای بالستیک و برنامه هستهای جمهوری اسلامی، نیروهای دریایی حکومت ایران در جریان جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل تنها متحمل خسارات محدودی شدند و همچنان قادرند سطحی از تهدید را در منطقه به نمایش بگذارند
در ساختار نظامی جمهوری اسلامی، نیروی دریایی ارتش در کنار نیروی دریایی سپاه پاسداران فعالیت میکند. بر اساس تقسیم وظایف صورتگرفته، نیروی دریایی ارتش در دریای خزر، دریای عمان، اقیانوس هند و عرصههای دورتر حضور دارد، در حالی که نیروی دریایی سپاه پاسداران عمدتا در خلیج فارس و تنگه هرمز مشغول فعالیت است.
با این حال، در سالهای اخیر نیروی دریایی سپاه پاسداران بهطور فزایندهای خارج از آبهای خلیج فارس فعالیت میکند و همکاری میان نیروی دریایی سپاه و ارتش در حوزههای مختلف روند فزایندهای داشته است.
نقش جغرافیای منطقه در توان تهدید جمهوری اسلامی
اندیشکده آلما در ادامه تحلیل خود نوشت موقعیت راهبردی ایران، ویژگیهای جغرافیایی تنگه هرمز و خلیج فارس و تواناییهای نظامی جمهوری اسلامی که طی سالها توسعه یافته، تهران را قادر میسازد تهدیدی ملموس برای آزادی کشتیرانی در منطقه ایجاد کند.
خط ساحلی ایران بیش از سه هزار کیلومتر امتداد دارد و میان خلیج فارس و دریای عمان در غرب و جنوب کشور و همچنین دریای خزر در شمال، تقسیم شده است.
ویژگیهای جغرافیایی خلیج فارس و خط ساحلی ایران چالشهای عملیاتی مهمی برای نیروهای دریایی فعال در این منطقه به وجود میآورد. خلیج فارس حدود هزار کیلومتر طول دارد و پهنای آن بین ۶۵ تا ۳۴۰ کیلومتر متغیر است؛ آبهای آن نسبتا کمعمق هستند و بهطور میانگین تنها ۵۰ متر عمق دارند.
ابعاد تنگه هرمز حتی کوچکتر است؛ با طولی حدود ۱۸۰ کیلومتر و پهنایی بین ۳۵ تا ۶۰ کیلومتر. خط ساحلی منطقه همچنین دارای خلیجهای متعدد، زمینهای کوهستانی و جزایر پراکنده فراوان است.
در نتیجه، این مناطق دریایی محدود و کمعمق با فواصل عملیاتی نسبتا کوتاه، «تحت کنترل ساحل» قرار دارند.
افزون بر این، آبهای گرم خلیج فارس و تنگه هرمز با شوری بالا و جریانهای تند شناخته میشوند که این ویژگیها برای برخی شناورها مشکلات عملیاتی ایجاد میکند.
جمهوری اسلامی، جنگ نامتقارن و تاکتیک ازدحام
موسسه تحقیقاتی آلما نوشت که شرایط جغرافیایی همراه با مجموعهای از ملاحظات دیگر، جمهوری اسلامی را بر آن داشته تا بخش مهمی از توان دریایی خود را بر پایه «جنگ نامتقارن» در تنگه هرمز و خلیج فارس ایجاد کند.
این شیوه جنگی در پی آن است که نیروهای بزرگتر و قدرتمندتر را که عموما کُند و سنگین هستند، با اتکا به واحدهای کوچک، پرسرعت و انعطافپذیر و نیز بهرهگیری از شرایط محلی زمین و دریا به چالش بکشد.
یکی از تاکتیکهای محوری که جمهوری اسلامی توسعه داده، «تاکتیک ازدحام» است؛ روشی که در آن تعداد زیادی قایق تندرو یا پهپاد بهطور همزمان برای شکستن توان دفاعی ناوگانهای بزرگ نظامی به کار گرفته میشوند.
هدف از بهکارگیری این شیوه، ایجاد برتری از طریق عنصر غافلگیری و اشباع سامانههای دفاعی دشمن است.
از دیگر روشهای مورد استفاده حکومت ایران میتوان به استفاده از موشکهای ساحل به دریا و مینهای دریایی اشاره کرد؛ ابزارهایی که در محیطهای دریایی محدود و شلوغی مانند تنگه هرمز و خلیج فارس مزیت ایجاد میکنند.
از این رو، در صورتی که تهران تصمیم بگیرد مسیرهای دریایی غیرنظامی و کشتیرانی تجاری در تنگه هرمز را هدف قرار دهد، راههای متعددی برای اخلال در آزادی ناوبری در این منطقه در اختیار دارد؛ از جمله بهرهگیری از سامانههای تسلیحاتی، شناورهای رزمی و نیروهای ویژه.