جمهوری اسلامی ایران هشدار داده در صورت اقدام سه کشور اروپایی برای فعالسازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل، همکاریهای جاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی بهطور کامل تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و احتمالاً متوقف میشود.
کاظم غریبآبادی، معاون وزیر امور خارجه حکومت ایران، چهارشنبه در گفتوگو با تلویزیون دولتی اعلام کرد: «اگر این اقدام انجام شود، مسیر تعاملی که اکنون با آژانس باز کردهایم نیز بهطور کامل متأثر شده و احتمالاً متوقف خواهد شد.»
این هشدار در حالی مطرح میشود که فرانسه، بریتانیا و آلمان طی روزهای اخیر بهصورت جدی احتمال فعالسازی سازوکار بازگشت خودکار تحریمها را مطرح کردهاند؛ اقدامی که میتواند فشارهای دیپلماتیک بر تهران را بهشدت افزایش دهد.
در همین رابطه خبرگزاری رویترز به نقل از چهار دیپلمات غربی گزارش داد که بریتانیا، فرانسه و آلمان احتمالا از روز پنجشنبه روند فعالسازی مکانیسم ماشه را آغاز میکنند اما امیدوارند تهران ظرف ۳۰ روز تعهداتی درخصوص برنامه هستهای خود ارائه دهد که آنها را قانع کند که اقدام عملی را تعویق اندازند.
اکسیوس نیز به نقل از یک منبع آگاه از نشست ژنو نوشت جمهوری اسلامی در مذاکرات با اروپا «هیچ خروجی ملموس و دقیقی روی میز نگذاشته» و در را به روی امکان تمدید ضربالاجل برای «مکانیسم ماشه» بسته، و راه برای بازگرداندن تحریمها را هموار کرده است.
یک دیپلمات اروپایی در توضیح تصمیم برای فعالکردن «مکانیسم ماشه» گفت: «رهبران تروئیکای اروپا معتقدند ایران سالها بهطور آشکار تعهدات خود در توافق هستهای ۲۰۱۵ را نقض کرده و هیچ اقدام ملموسی برای رفع این وضعیت انجام نداده است.»
او افزود: «فعالکردن مکانیسم ماشه بهمعنای پایان دیپلماسی نخواهد بود. تروئیکای اروپا همچنان آماده تعامل با ایران در هفتههای آینده تا زمان اجرای تحریمهای سازمان ملل باقی میماند.»
در همین حال، مقامات ایران اعلام کردند با متحدان خود، چین و روسیه، در تلاش است تا مانع از بازگشت تحریمهای سازمان ملل شود.
غریبآبادی با اشاره به موضعگیری مشترک روسیه و چین در نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل گفت: «برای طرفهای اروپایی روشن کردیم که اگر بخواهند از این مسیر سوءاستفاده کنند و به حسننیت و تلاشهای دیپلماتیک ایران بیاعتنایی نشان دهند، جمهوری اسلامی ایران واکنش لازم را نشان خواهد داد. در صورت ارسال نامه از سوی آنها، ایران نیز اخطارها و اقدامات متقابل خود را به شورای امنیت ارائه خواهد کرد.»
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، پیشتر گفته بود که بازرسان آژانس بار دیگر وارد ایران شدهاند، اما تصریح کرد که هنوز توافقی برای دسترسی به سایتهای حساس غنیسازی که پیش از حملات آمریکا و اسرائیل در ژوئن هدف قرار گرفته بودند، وجود ندارد.
پس از جنگ ۱۲روزه میان حکومت ایران و اسرائیل در سال جاری، تهران همکاری با آژانس را متوقف کرد و از آن زمان تاکنون اعلام کرده است که همکاریهای آتی با آژانس در «شکلی جدید» خواهد بود.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران نیز با تایید حضور بازرسان آژانس در نیروگاه هستهای بوشهر، گفت که هدف از این حضور، نظارت بر فرایند تعویض سوخت در این نیروگاه است. با این حال، اشارهای به اجازه دسترسی بازرسان به سایتهای نطنز و فردو – که در جریان جنگ هدف قرار گرفتند – نکرد.
این تحولات در حالی رخ میدهد که تنشها میان حکومت ایران و سه کشور اروپایی بر سر آینده برنامه هستهای تهران، بار دیگر شدت گرفته است.
کشورهای غربی میگویند پیشرفت برنامه هستهای ایران فراتر از نیازهای غیرنظامی است، اما تهران این اتهام را رد میکند. روند فعال کردن مکانیسم ماشه در سازمان ملل ۳۰ روز به طول میانجامد و اگر این اقدام انجام گیرد تحریمهای گسترده سازمان ملل در حوزههای مالی، بانکی، انرژی و دفاعی ایران دوباره برقرار میشود.
سه کشور اروپایی پیشنهاد کردهاند در صورت ازسرگیری کامل بازرسیهای سازمان ملل و آغاز گفتوگو با آمریکا، اجرای روند ماشه تا شش ماه به تعویق بیفتد. این بازرسیها قرار است همچنین درباره ذخایر بزرگ اورانیوم غنیشده ایران که از زمان حملات اسرائیل و آمریکا اطلاعی از آن در دست نیست، شفافسازی کند.
طبق گزارش آژانس، ایران تا پیش از حملات ۲۳ خرداد اسرائیل، اورانیوم را تا خلوص ۶۰ درصد غنی کرده و به میزان کافی برای ساخت شش سلاح هستهای (در صورت پالایش بیشتر تا حدود ۹۰ درصد) ذخیره داشته است. هرچند ساخت واقعی یک سلاح زمانبر است و آژانس تاکید کرده نمیتواند صلحآمیز بودن کامل برنامه هستهای ایران را تضمین کند، اما شواهد معتبری از وجود پروژه تسلیحاتی هماهنگ در جمهوری اسلامی ندارد.
ایران و آمریکا پیش از جنگ ۱۲ روزه پنج دور مذاکره برگزار کرده بودند. یکی از دیپلماتها به رویترز گفت جمهوری اسلامی در نشست سهشنبه با سه کشور اروپایی نشانههایی از آمادگی برای ازسرگیری گفتوگو با واشینگتن نشان داد.
یک منبع ایرانی نیز، با تکرار سخنان عباس عراقچی گفت تهران تنها در صورتی به مذاکرات بازمیگردد که «آمریکا تضمین دهد در طول گفتوگوها هیچ حمله نظامی صورت نگیرد.»