در گزارشی تازه که روز جمعه، ۲۴ مرداد ۱۴۰۴، از سوی شبکه حقوق بشر سوریه (SNHR) منتشر شد، جزئیاتی از پیامدهای جنگ ۱۲ روزه اخیر میان حکومت ایران و اسرائیل بر سوریه و نقش مستقیم جمهوری اسلامی در استفاده نظامی از خاک این کشور برای حمله به اسرائیل افشا شده است.
این گزارش با عنوان «جنگ ایران و اسرائیل و تأثیر آن بر سوریه: بررسی نقض حاکمیت، آسیبهای غیرنظامی و مسئولیتهای دولتها بر اساس حقوق بینالملل»، عملکرد حکومت ایران را در چارچوب حقوق بینالملل به چالش کشیده و آن را ناقض حاکمیت سوریه، امنیت غیرنظامیان و اصول بیطرفی اعلامشده دولت دمشق میداند.
ایران، عامل تبدیل سوریه به میدان جنگ
طبق مستندات این گزارش، نیروهای وابسته به جمهوری اسلامی ایران، از زمان آغاز درگیری مستقیم با اسرائیل در خردادماه گذشته، از آسمان و خاک سوریه برای پرتاب موشک و پهپاد به سوی اهداف اسرائیلی استفاده کردهاند. این اقدام، بدون رضایت رسمی دولت سوریه و در تضاد کامل با اعلام بیطرفی آن کشور در جنگ ایران و اسرائیل صورت گرفته است.
بر پایه اصول مندرج در کنوانسیون شیکاگو و قواعد حقوق بینالملل، چنین استفادهای از قلمرو یک کشور ثالث بدون رضایت آن، نقض آشکار حاکمیت سرزمینی محسوب میشود.
کشته شدن غیرنظامیان در نتیجه حملات جمهوری اسلامی
در یکی از موارد ثبتشده، سقوط یک پهپاد ایرانی در استان طرطوس منجر به کشته شدن یک زن غیرنظامی سوری شد. همچنین عملیات نظامی در استانهای قنیطره، درعا و حومه دمشق، ضمن ایجاد ترس گسترده، باعث کشته شدن دستکم ۱۰ غیرنظامی و بازداشت بیش از ۱۳ تن دیگر در جریان عملیات زمینی اسرائیل در این مناطق شد؛ عملیاتی که با هدف مقابله با استقرار نیروهای نیابتی حکومت ایران انجام شد.
وخامت بحران انسانی و اقتصادی در پی جنگ نیابتی
این گزارش تاکید میکند که تبدیل سوریه به میدان جنگ میان ایران و اسرائیل، بحران انسانی این کشور را تشدید کرده است. بر اساس یافتهها، حملات و درگیریها به آوارگی دهها خانواده در جنوب سوریه، از بین رفتن محصولات کشاورزی، تخریب زیرساختها، اختلال در فعالیت مدارس و مراکز درمانی، و کاهش شدید سرمایهگذاری و فعالیتهای اقتصادی منجر شدهاند.
در همین حال، آسیب به شبکه برق و استفاده فزاینده از ژنراتورهای گازوئیلی برای جبران قطعیها، بحران انرژی را در سوریه وارد مرحله جدیدی کرده است.
مسئولیت حقوقی ایران و سکوت سوریه
در این گزارش آمده که بر اساس اصول مسئولیت دولتها در حقوق بینالملل، حکومت ایران موظف است از استفاده از خاک سوریه برای اقدامات نظامی خودداری کند. با این حال، ضعف شدید دفاعی و عدم کنترل دولت سوریه بر مرزها و آسمان خود باعث شده که عملاً نتواند از این اقدامها جلوگیری کند. گزارش شبکه حقوق بشر سوریه خواستار ثبت رسمی اعتراضات دیپلماتیک از سوی دمشق و اقدام حقوقی علیه بازیگرانی مانند جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل شده که با نقض بیطرفی سوریه، آن را به قربانی خاموش یک جنگ منطقهای بدل کردهاند.
این گزارش بار دیگر نقش مخرب حکومت ایران را در بیثباتسازی منطقه و سوءاستفاده از کشورهای ضعیفتر برای پیشبرد اهداف نظامیاش برجسته میکند؛ نقشی که پیامدهای آن مستقیماً دامن غیرنظامیان سوری را گرفته و از چشم نهادهای حقوق بشری و جامعه جهانی پنهان نمانده است.