والاستریت ژورنال میگوید پوتین به دولت ترامپ پیشنهاد کرده در صورت واگذاری کامل شرق اوکراین و به رسمیت شناختن ادعاهای مسکو، با آتشبس موافقت میکند؛ پیشنهادی که با واکنش محتاطانه واشینگتن و تردید اروپا روبهرو شده است.
به نوشته این روزنامه، طرح پوتین چهارشنبه از طریق استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ، در مسکو به طرف آمریکایی منتقل شد و بلافاصله موجی از رایزنیهای دیپلماتیک را برای روشن شدن جزئیات برانگیخت.
مقامات اروپایی و اوکراینی که طی تماسهای تلفنی از سوی ترامپ و ویتکاف در جریان موضوع قرار گرفتند، ابراز نگرانی کردند که این پیشنهاد میتواند تاکتیکی برای تعلیق تحریمها و تعرفههای جدید آمریکا باشد، بیآنکه روسیه عملاً جنگ را متوقف کند.
بر اساس این گزارش، ترامپ چهارشنبه این پیشنهاد را «گشاینده قفل» ندانست، اما آن را به اندازهای جدی توصیف کرد که بتواند زمینه برگزاری نشستی با پوتین را حتی در هفته آینده فراهم آورد. این طرح میتواند نشانهای از نرمش مسکو نسبت به خواسته پیشین خود برای کنترل کامل کل خط مقدم، فراتر از مرزهای دونباس، باشد.
مقامات آگاه به مذاکرات گفتهاند پوتین به ویتکاف اعلام کرده در صورت خروج نیروهای اوکراینی از کل استان دونتسک، حاضر به برقراری آتشبس کامل است. بر اساس این توافق، روسیه کنترل استانهای دونتسک و لوهانسک و همچنین شبهجزیره کریمه را که در سال ۲۰۱۴ به خاک خود ملحق و بهعنوان قلمرو روسیه اعلام کرد، حفظ خواهد کرد.
با وجود اشغال بخش اعظم دونتسک و لوهانسک توسط نیروهای روسی، ارتش اوکراین هنوز کنترل بخشهای مهم و شهرهای کلیدی را در دست دارد. به گفته منابع اروپایی، یکی از پرسشهای اصلی این است که تکلیف مناطق جنوبی اوکراین از جمله زاپوریژیا و خرسون، که اکنون تحت کنترل روسیه هستند، چه خواهد شد و آیا پوتین قصد تثبیت خطوط مقدم کنونی را دارد یا برنامهای برای خروج کامل از آن مناطق خواهد داشت.
در نخستین تماس ویتکاف با ترامپ، جیدی ونس، معاون رییسجمهوری و مارکو روبیو، وزیر خارجه حضور داشتند. اما پنجشنبه، این تماسها بدون ترامپ و با حضور کیت کلگ، نماینده ویژه ترامپ در امور اوکراین، ادامه یافت.
به گفته دو مقام اروپایی، ویتکاف در تماس روز جمعه به همتایان اروپایی گفت پیشنهاد روسیه دو مرحلهای است: در مرحله اول، عقبنشینی اوکراین از دونتسک و «انجماد» خطوط نبرد؛ و در مرحله دوم، توافق پوتین و ترامپ بر سر طرح صلح نهایی که بعداً با ولودیمیر زلنسکی، رییسجمهوری اوکراین، مذاکره خواهد شد.
یک مقام اوکراینی حاضر در تماس چهارشنبه گفت کییف با اصل بررسی هر طرحی مخالفتی ندارد، اما آتشبس کامل را پیششرط هر گفتوگو میداند.
کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید، گفت ترامپ و تیم امنیت ملی او در حال بررسی «مسیرهای احتمالی برای صلح» با طرفهای اوکراینی و اروپایی هستند، اما به دلیل حساسیت مذاکرات، از اظهار نظر علنی درباره جزئیات خودداری میکنند.
کرملین به درخواستهای مکرر والاستریت ژورنال برای اظهارنظر پاسخ نداد. مقامات اوکراینی و اروپایی بارها هرگونه بهرسمیتشناختن رسمی حاکمیت روسیه بر اراضی اشغالی را رد کردهاند. قانون اساسی اوکراین نیز به زلنسکی اجازه نمیدهد یکجانبه مرزها را تغییر دهد. زلنسکی پیشتر گفته تنها پس از آتشبس کامل و بیقیدوشرط، حاضر به گفتوگو درباره مسائل ارضی خواهد بود.
این پیشنهاد همچنین به دغدغههای امنیتی اوکراین، از جمله دریافت تضمین برای عضویت سریع در ناتو، پاسخی نمیدهد. به گفته پوتین، در چارچوب طرح پیشنهادی، دولت روسیه قانونی تصویب میکند که حمله به اوکراین یا اروپا را ممنوع کند، اما مقامات اروپایی با تردید به چنین تعهدی مینگرند.
والاستریت ژورنال مینویسد این مانور پوتین میتواند با هدف افزایش فشار داخلی بر زلنسکی طراحی شده باشد، زیرا اگرچه بسیاری از اوکراینیها خواهان پایان جنگاند، اما با واگذاری بخشهای بزرگی از خاک کشور مخالف هستند. این طرح همچنین میتواند فشار را بر کییف برای مذاکره و بر واشینگتن برای کاهش یا لغو تحریمها افزایش دهد.
مهلت تعیینشده از سوی ترامپ برای پذیرش آتشبس روز جمعه به پایان رسید. او با وجود اعمال تعرفه ۵۰ درصدی بر واردات نفت روسیه به هند، ممکن است از تحریمهای دیگر صرفنظر کند. ترامپ در پاسخ به پرسشی درباره پایبندی به این ضربالاجل گفت: «باید ببینیم او چه میگوید. تصمیم با خودش است.»
در هفتههای اخیر، حملات روسیه به اوکراین افزایش یافته و زیرساختهای غیرنظامی کییف هدف قرار گرفته است. طبق گزارشها، تعداد موشکها و پهپادهایی که روسیه از زمان آغاز ریاستجمهوری ترامپ در ژانویه به اوکراین شلیک کرده، بیشتر شده است. صبح جمعه، ارتش روسیه شهر بوچا — محل کشتار غیرنظامیان و اسیران اوکراینی در سال ۲۰۲۲ — را بمباران کرد.
ویتکاف در تماسهای این هفته با اروپاییها گفت که نشانههایی از تمایل واقعی پوتین به صلح دیده میشود، هرچند نتیجه نهایی ممکن است متفاوت از چارچوب پیشنهادی کنونی باشد. برخی رهبران اروپایی نیز با احتیاط نسبت به امکان موفقیت تلاشهای دیپلماتیک ترامپ ابراز امیدواری کردهاند. دونالد تاسک، نخستوزیر لهستان، گفت: «شاید انجماد درگیری زودتر از آنچه انتظار میرود اتفاق بیفتد. به این مسئله امیدوارم.»
دولت روسیه روز جمعه اعلام کرد پوتین درباره دیدارش با ویتکاف با رهبران هند، چین، بلاروس، آفریقای جنوبی و چند کشور دیگر گفتوگو کرده و سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، نیز با همتای خود در ترکیه — عضو ناتو — تماس گرفته است.