با گذشت نزدیک به دو سال از آغاز جنگ اسرائیل علیه حماس پس از حملات مرگبار ۷ اکتبر، این گروه همچنان قدرت برتر در نوار غزه باقی مانده است.
بنا بر گزارش مدیا لاین (The Media Line) که وبسایت اسرائیلی واینت آن را بازنشر کرده، با وجود نابودی گسترده زیرساختها، ترور رهبران ارشد و محاصره سنگین، حماس همچنان قادر به اداره مناطق تحت کنترل خود، ادامه عملیات نظامی و حتی پرداخت حقوق به نیروهایش است.
کارشناسان میگویند تداوم قدرت حماس نتیجه تصادفی نیست، بلکه حاصل شبکهای است که طی دو دهه گذشته بهطور عمیق در بافت اجتماعی غزه ریشه دوانده است. مایکل میلشتاین، رئیس انجمن مطالعات فلسطین در مرکز موشه دایان، میگوید: «حماس تنها یک گروه نظامی یا حزب سیاسی نیست، بلکه نهادی گسترده است که از طریق آموزش، خیریهها، مساجد، باشگاههای جوانان و انجمنهای زنان پیوندهای اجتماعی مستحکمی ایجاد کرده است.» او تخمین میزند که حماس با وجود از دست دادن ۲۵ تا ۲۷ هزار عضو ــ بیشترشان از شاخه نظامی ــ همچنان به دلیل ساختار مقاوم و قابلیت جایگزینی نیروها، نیروی غالب در غزه است.
احسان عطایا، مسئول روابط عربی و بینالمللی جهاد اسلامی فلسطین، نیز تاکید میکند که قدرت حماس ترکیبی از تعهد ایدئولوژیک و ساختار عملیاتی منسجم است. به گفته او، حماس توانسته در میانه «جنگ نسلکشی» و «کارزار گرسنگی» کنترل سیاسی را حفظ کند و با تکیه بر سازماندهی قوی و دستگاه امنیتی، نظم داخلی را برقرار نگه دارد.
از منظر نظامی، حماس تاکتیکهای خود را تغییر داده و به جای گردانها و تیپهای بزرگ، اکنون به واحدهای کوچک سه تا هفت نفره روی آورده که در میان ویرانههای شهری به جنگ چریکی مشغولاند. فرماندهان میدانی همچنان نقش مهمی در هدایت این حملات ایفا میکنند و ارتباط عملیاتی بین واحدها حفظ شده است.
شبکه گسترده تونلهای زیرزمینی همچنان کلید توان بقا و تحرکات حماس است و امکان جابهجایی نیروها، تسلیحات و رهبران را در سراسر غزه فراهم میکند. از نظر مالی، با وجود محاصره شدید، این گروه به پرداخت بخشی از حقوق اعضا ادامه میدهد، هرچند شکل این پرداختها تغییر کرده و شامل بستههای غذایی، آب و اقلام امدادی ــ که گاه از کمکهای بینالمللی منحرف میشود ــ نیز هست.
براساس تحقیقات بیبیسی که در این گزارش به آن استناد شده، حماس پیش از ۷ اکتبر بیش از ۷۰۰ میلیون دلار پول نقد در مخفیگاههای زیرزمینی ذخیره کرده بود و اکنون بخشی از آن را به صورت محرمانه میان نیروها توزیع میکند. همچنین، این گروه از بازرگانان مالیات میگیرد، برخی کالاها مانند سیگار را با قیمت بالا میفروشد و بخشی از کمکهای بشردوستانه را برای فروش مجدد منحرف میکند.
میلشتاین و عطایا هر دو بر انسجام رهبری حماس تاکید دارند و میگویند برخلاف تصور رایج درباره شکاف میان رهبران داخلی و دفتر سیاسی در تبعید، این دو بخش در تامین مالی و تصمیمگیریهای راهبردی هماهنگ عمل میکنند.
به گفته میلشتاین، استراتژی کنونی حماس «فرسایش توان دشمن» است؛ هدف این گروه پیروزی سریع نیست، بلکه طولانی کردن جنگ و افزایش هزینههای نظامی، اقتصادی و سیاسی برای اسرائیل است تا ادامه آن غیرممکن شود. عطایا نیز این مسیر را تنها گزینه ممکن برای حماس در شرایط فعلی میداند.
میلشتاین در پایان میگوید: «حماس قوی نیست، اما هنوز ایستاده است. همین کافی است تا بفهمیم این گروه تا چه اندازه در واقعیت اجتماعی غزه ریشه دارد.»