اخبار منتشرشده در رسانهها از کشتهشدن دستکم ۴۵ زن بهدست همسر یا مردان نزدیک خود در چهار ماه نخست امسال حکایت دارد. این قتلها عمدتا با انگیزههای «ناموسی» یا اختلافات خانوادگی صورت گرفتهاند؛ بهگونهای که بهطور میانگین در کمتر از هر سه روز، یک زن به دست خانواده کشته شده است.
سایت حقوقبشری هرانا با اعلام این خبر نوشت اردیبهشتماه با ثبت دستکم ۱۹ مورد، بالاترین آمار را در این بازه زمانی داشته و پس از آن فروردین با ۱۷ قتل، خرداد با شش مورد و تیرماه با سه قتل در ردههای بعدی قرار دارند.
بررسی جزئیات این پروندهها نشان میدهد که بسیاری از قتلها با خشونت شدید همراه بودهاند؛ از جمله استفاده از سلاح گرم یا سرد، وارد آوردن ضربات شدید جسمی، مثلهکردن اجساد و در برخی موارد، خودکشی عاملان پس از ارتکاب قتل. در شماری از این پروندهها نیز فرزندان یا سایر اعضای خانواده قربانی خشونت شدهاند.
در گزارش هرانا، در میان موارد شاخص فروردینماه، به قتل یک زن باردار در کرمانشاه به دلیل جنسیت جنین، قتل یک زن و دختر خردسال در بروجن و سر بریدن یک زن در بندرعباس در برابر چشمان فرزندش اشاره شده است.
در اردیبهشت، قتل فاطمه برخورداری، معلم و مادر سه فرزند بهدست همسرش، قتل کبری رضایی و تلاش قاتل برای از بین بردن جسد با اسید، و قتل دو زن مقابل دفتر طلاق توسط همسر یکی از آنها، نمونههایی از شدت خشونت و نبود نظام حمایتی کارآمد را نشان میدهند.
خشونت مرگبار در خرداد و تیرماه نیز ادامه یافته است. در خرمآباد، مردی پس از کشتن همسر و دو فرزند خود، اقدام به خودکشی کرد. در کلاردشت، همسرکشی منجر به فرار قاتل شد و در مشهد، یکی از دو دختری که در خانهای محبوس شده بودند، در جریان فرار جان باخت.
خشونت در سراسر ایران و نبود نظام حمایت مؤثر
دادههای گردآوریشده از سوی هرانا نشان میدهد که این قتلها در دستکم ۳۰ شهر و شهرستان از ۲۰ استان کشور رخ دادهاند.
استان تهران با چهار مورد در صدر قرار دارد و پس از آن استانهای کرمانشاه، فارس، کرمان، خوزستان، آذربایجان شرقی و خراسانهای رضوی و شمالی، هرکدام با دو یا سه مورد در ردههای بعدی هستند.
بررسی موارد متعدد قتل زنان در چهار ماه نخست سال جاری نشان میدهد که انگیزههای اصلی این قتلها شامل اختلافات خانوادگی، بدگمانی و سوءظن همسران، مسائل موسوم به «ناموسی»، فشارهای مالی، رد پیشنهاد ازدواج، انتقامجویی احساسی و اختلالات روانی عاملان بوده است.
بسیاری از قربانیان پیشتر تجربه خشونت خانگی را داشتهاند، برخی دیگر به دلیل جنسیت جنین یا درخواست طلاق هدف قرار گرفتهاند و در شماری از موارد نیز متهمان به قتل پس از ارتکاب قتل اقدام به خودکشی کردهاند.
گزارش هرانا همچنین تاکید میکند که در بسیاری از این قتلها، شدت خشونت بسیار بالاست؛ از جمله استفاده از سلاح گرم یا سرد، مثلهکردن، ضربات شدید جسمی و در مواردی خودکشی عاملان. در برخی موارد نیز فرزندان یا دیگر اعضای خانواده قربانی این خشونتها شدهاند.
این سایت حقوقبشری با بیان اینکه نقطه مشترک اغلب این قتلها، ارتباط مستقیم متهم به قتل با قربانی و محیط خانگی بهعنوان محل وقوع جنایت است، نوشت این مساله ضرورت تقویت نظام پیشگیری از خشونت خانگی، حمایت قانونی و اجتماعی از زنان در معرض خطر و ایجاد سازوکارهای مؤثر برای گزارش و پیگیری رفتارهای خشونتآمیز را برجسته میکند.
هرانا در پایان گزارش خود نوشت با توجه به روند نگرانکننده افزایش خشونتهای خانوادگی مرگبار، کارشناسان بر لزوم تدوین قوانین حمایتی، آموزش همگانی، ارائه خدمات روانشناسی و مداخله فوری در موارد پرخطر تاکید میکنند.
با این حال، به نوشته هرانا، نبود شفافیت در ارائه آمار، ضعف زیرساختهای حمایتی و عادیسازی خشونت خانگی در برخی فضاهای فرهنگی و رسانهای، همچنان مانعی جدی در مسیر مقابله با این بحران اجتماعی است.
پدیدههایی چون کودکهمسری، «قتلهای ناموسی»، زنکشی و خودکشی در پی ازدواج اجباری، همچنان با فراوانی بالا در شماری از استانهای ایران تکرار میشوند.