زیاد رحبانی، موسیقیدان و آهنگساز برجسته لبنانی و پسر فیروز خواننده زن مشهور لبنانی، که در ۶۹ سالگی درگذشت، شخصیت بیبدیل در صحنه فرهنگی لبنان، پیشگام جاز شرقی و همچنین کارگردان تئاتر بود. او میراثی از آثار متعهدانه بر جا گذاشت.
رحبانی زیر سایه اسطوره آواز جهان عرب، یعنی فیروز، قرار نگرفت و نسلهای متعددی از لبنانیها را با ترانهها و به ویژه نمایشنامههای خود تحت تاثیر قرار داد؛ نمایشنامههایی که نسل جوان و نسلهای قدیمیتر دیالوگهای آنها را حفظ کردهاند.
او که به نوعی در آثارش به پیشگویی آینده میپرداخت، پیش از شروع جنگ داخلی لبنان در سال ۱۹۷۵ به آن اشاره کرده بود.
همچنین رحبانی به سبک زندگی آزادش معروف بود.
خانوادهای از هنرمندان متعهد
پدر زیاد رحبانی، عاصی رحبانی، آهنگساز بزرگی بود که همراه برادرش منصور، در آواز عربی با ترکیب موسیقی کلاسیک غربی، روسی و لاتین-آمریکایی با ریتمهای شرقی نوآوریهایی انجام دادند.
فیروز که از طرف نسلهای پیشین بسیار تحسین میشد، با آهنگهایی که زیاد میساخت و تحت تاثیر جاز بود، به نماد جوانان نیز تبدیل شد؛ سبکی که زیاد آن را «جاز شرقی» نامید.
اگرچه فیروز مرزهای فرقهای را در لبنان در هم شکست، پسرش راهی کاملا سیاسی و چپگرا را انتخاب کرد و در تمام عمر خود، تقسیمات مذهبی که لبنان را نابود کرده بود، محکوم کرد.
كارمن لبس، بازیگر لبنانی که روزگاری شریک زندگی زیاد رحبانی بود، در شبکه اجتماعی ایکس پس از اعلام خبر زیاد نوشت: «احساس میکنم همه چیز تمام شده است، احساس میکنم لبنان خالی شده است.»
از جمله مشهورترین آثار رحبانی، ترانه منتشر شده در سال ۱۹۸۵ با عنوان «من کافر نیستم» است که در آن شعر از «کسانی که در روز جمعه نماز میخوانند و کسانی که در روز یکشنبه دعا میکنند»، یعنی رهبران مسلمان و مسیحی، میخواهد که به وضعیت فقرا توجه کنند.
او در ترانهای دیگر به مردمی اشاره دارد که در زمان جنگ مجبور بودند برای تامین غذا، طلا و جواهرات خود را بفروشند.
در اثر دیگری با عنوان «ای عصر فرقهگرایی» هشدار میدهد که چطور پول بهراحتی از میان ایستهای بازرسی نظامی عبور میکند؛ همان چیزهای که مردم را از هم جدا میکند.
جاد غصن، کارگردان لبنانی که در سال ۲۰۲۱ مستندی درباره زندگی رحبانی ساخت، گفت: «رحبانی انگشتی است که به نشانه اعتراض بهسوی این نظام بلند شد.»
خوانندهای محبوب و واکنش سیاستمداران
رحبانی در سراسر لبنان محبوب بود و سخنانش در تمام نسلها طنینانداز بود؛ از نسلی که با او در دوران جنگ داخلی ۱۹۹۰-۱۹۷۵ رشد کرد تا نسل پساجنگ که همچنان با میراث جنگ دست و پنجه نرم میکند.
جوزف عون، رییسجمهوری لبنان، نیز او را «وجدان زنده، صدایی که علیه بیعدالتی شوریده بود و آیینهای صادق از مظلومان و محرومان» خواند.
نواف سلام، نخستوزیر لبنان، گفت: «لبنان یک هنرمند استثنایی و خلاق، صدای آزادی که به ارزشهای عدالت و کرامت وفادار ماند و آنچه بسیاری جرأت گفتنش را نداشتند، بیان کرد، از دست داد.»
غسان سلامه، وزیر فرهنگ لبنان، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ما از آمدن این روز میترسیدیم چون میدانستیم وضعیت سلامتیاش وخیم است و ارادهاش برای درمان ضعیف شده بود.»