سه کشور اروپایی اعلام کردهاند در صورتی که حکومت ایران به تعهدات مشخصی در زمینه برنامه هستهای خود عمل نکند، آمادهاند مکانیسم بازگشت خودکار تحریمها (ماشه) را فعال کنند.
با این حال، آنها مسیر دیپلماسی را هنوز بسته نمیدانند و در صورت همکاری تهران، احتمال تمدید موقت این ضربالاجل را نیز مطرح کردهاند.
«سه کشور اروپایی آمادهاند تا مکانیسم بازگشت خودکار تحریمها (ماشه) را فعال کنند، با این حال پیشنهاد دادیم که در صورت پایبندی ایران به تعهدات قانونیاش و تحقق معیارهای مشخص، این روند را به تعویق بیندازیم. ما ایران را ترغیب میکنیم که مسیر دیپلماسی را برگزیند.» این متن توییت رسمی وزارت خارجه بریتانیا پس از دیدار مقامهای جمهوری اسلامی با نمایندگان فرانسه، بریتانیا و آلمان (E3) در استانبول بود که بار دیگر هشدار صریحی به تهران درباره سرنوشت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت صادر کرد.
این نخستین دیدار رسمی مقامهای ایرانی با نمایندگان اروپایی پس از حملات هوایی آمریکا و اسرائیل علیه تاسیسات هستهای ایران در خردادماه بود؛ دیداری که در آن معاونان وزیر خارجه جمهوری اسلامی و دیپلماتهای ارشد اروپایی درباره آینده برجام، سرنوشت قطعنامه ۲۲۳۱ و احتمال بازگشت تحریمهای شورای امنیت گفتوگو کردند.
به گزارش خبرگزاری رویترز، منابع دیپلماتیک گفتهاند که کشورهای اروپایی برای بازگشت به مسیر دیپلماسی ضربالاجلی تعیین کردهاند که تا پایان مرداد ماه اعتبار دارد. بر اساس این گزارش، اگر حکومت ایران در این مدت گامهایی مشخص در زمینه همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی، تعیین تکلیف اورانیوم با غنای بالا و آمادگی برای گفتوگو با آمریکا بردارد، احتمال تمدید موقت این مهلت تا شش ماه وجود دارد.
کاظم غریبآبادی، معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، پس از پایان این گفتوگوها، فضای مذاکرات را «جدی، صریح و جزئی» توصیف کرد و گفت دو طرف ایدههایی مشخص درباره لغو تحریمها و مسائل هستهای مطرح کردهاند. او در عین حال از مواضع اروپاییها نسبت به «جنگ اخیر علیه ملت ایران» انتقاد کرد و گفت مواضع جمهوری اسلامی درباره سازوکار اسنپبک بهروشنی اعلام شده و قرار بر ادامه مشورتهاست.
قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، که مبنای حقوقی توافق هستهای برجام بود، روز ۲۶ مهر منقضی میشود و بر اساس مفاد آن، هر یک از طرفهای توافق میتواند دستکم ۳۰ روز پیش از انقضا، با فعالسازی مکانیسم اسنپبک خواستار بازگشت خودکار تحریمهای بینالمللی علیه جمهوری اسلامی شود. دیپلماتهای غربی میگویند اگر پیشرفتی در همکاریهای تهران حاصل نشود، این فرآیند از سوی کشورهای اروپایی فعال خواهد شد.
پیش از نشست استانبول، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، تمدید احتمالی این قطعنامه را «بیمعنا و بیپایه» توصیف کرده بود.
از سوی دیگر، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، نیز از آمادگی تهران برای ازسرگیری گفتوگوهای فنی خبر داد و ابراز امیدواری کرد که نظارتهای آژانس در ایران در سال جاری میلادی از سر گرفته شود.
در هفتههای گذشته، ارزیابی مقامهای آمریکایی نشان داد که اگرچه حملات هوایی ایالات متحده به تأسیسات هستهای ایران در خردادماه منجر به تخریب گسترده یکی از سه سایت اصلی شده، اما دو سایت دیگر آسیب کمتری دیدهاند. همزمان، مقامات جمهوری اسلامی از جمله عباس عراقچی، وزیر خارجه، تأکید کردهاند که خسارات این حملات «شدید» بوده و برنامه هستهای ایران را هدف قرار داده است.
در حالی که تنها سه ماه تا پایان اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱ باقیمانده، مسیر پیش روی حکومت ایران میان دیپلماسی و تقابل در نوسان است. پیشنهاد مشروط تمدید ضربالاجل از سوی اروپا، آخرین فرصت برای کاهش تنشهای فزاینده و بازگشت به توافقی است که سالهاست میان حیات و مرگ در نوسان مانده است.