در پی انتشار گزارشهایی مبنی بر وارد آمدن آسیب محدود به تاسیسات هستهای ایران، روزنامه نیویورکتایمز، از تخریب جدی سایت غنیسازی فردو خبر داد؛ گزارشی که همراستا با مواضع رسمی کاخ سفید و وزارت دفاع آمریکاست و بهوضوح گزارش پیشین شبکه «انبیسینیوز» را به چالش میکشد.
پیشتر انبیسینیوز با استناد به منابع مطلع گزارش داده بود که در عملیات هوایی آمریکا تنها سایت فردو بهشدت آسیب دیده، در حالی که دو سایت کلیدی دیگر، یعنی نطنز و اصفهان، تنها برای چند ماه از مدار خارج شدهاند و ممکن است فعالیتهایشان را از سر بگیرند.
این گزارش بلافاصله با واکنش تند پنتاگون روبهرو شد.
شان پارنل، سخنگوی ارشد وزارت دفاع آمریکا، در واکنش به این گزارش گفت: «اعتبار رسانههای دروغپراکن شبیه به وضعیت تاسیسات هستهای ایران است: نابود، مدفون در خاک، و نیازمند سالها برای بازسازی.»
او تاکید کرد: «رییسجمهوری ترامپ بهروشنی اعلام کرده و مردم آمریکا هم درک میکنند که تاسیسات هستهای ایران در فردو، نطنز و اصفهان بهطور کامل نابود شدهاند. هیچ تردیدی در این باره وجود ندارد.»
کاخ سفید نیز در موضعی مشابه، با رد گزارش انبیسینیوز، اعلام کرد که عملیات موسوم به «چکش نیمهشب» بهطور کامل توان هستهای ایران را از بین برده است.
آنا کلی، معاون سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید، در گفتوگو با شبکه نیوزنیشن گفت: «آمریکا و جهان، به لطف این اقدام قاطع، اکنون امنتر هستند.»
در پی این واکنشها، روزنامه نیویورکتایمز نیز با استناد به ارزیابی تازه اطلاعاتی، گزارش داده است که حملات نیروی هوایی آمریکا به سایت فردو که عمیقاً در دل کوه مدفون است، خساراتی شدید وارد کرده است.
این گزارش میافزاید که در این حمله، ۱۲ بمب سنگرشکن «جیبییو-۵۷» بمبافکنهای بی-۲ آمریکا به فردو اصابت کرده و هزاران سانتریفیوژ حساس پنهان در زیر کوه را نابود کردهاند؛ یافتهای که با اظهارات رافائل گروسی، رییس آژانس بینالمللی انرژی اتمی، نیز همخوانی دارد.
مقامات آمریکایی معتقدند که بازگرداندن فردو به وضعیت عملیاتی، دستکم دو سال تلاش مستمر نیاز خواهد داشت. برخی کارشناسان اما هشدار دادهاند که تهران ممکن است غنیسازی را در سایتهای زیرزمینی دیگر که هدف حمله قرار نگرفتهاند، از سر بگیرد.
بهگزارش نیویورکتایمز، حمله به فردو با دقت بالا و از طریق دریچههای تهویه انجام شد تا بمبها مستقیماً به نزدیکی سالنهای سانتریفیوژ و اتاقهای کنترل برسند. حتی اگر بمبها مستقیماً به این فضاها نرسیده باشند، موج انفجار بهقدری شدید بوده که نابودی تجهیزات را تضمین کرده است.
در کنار فردو، دو سایت دیگر نیز در عملیات «چکش نیمهشب» هدف قرار گرفتند. سایت اصفهان که بخشی از آن وظیفه تبدیل اورانیوم به فلز را بر عهده داشت، با موشکهای کروز شلیکشده از زیردریایی نیروی دریایی آمریکا هدف قرار گرفت.
تاسیسات نطنز نیز با دو بمب سنگرشکن هدف گرفته شد، اما بخش عمدهای از ساختار آن دستنخورده باقی مانده است. با اینحال، گفته میشود دسترسی ایران به بخشهای حساس این سایت قطع شده و سانتریفیوژهای فعال آن از بین رفتهاند.
یک مقام ارشد اسرائیلی در گفتوگو با نیویورکتایمز اذعان کرده که ممکن است ذخایر اورانیوم غنیشده با غنای ۶۰ درصد – که برای تولید حدود ۱۰ بمب اتمی کفایت میکند – همچنان سالم مانده باشد.
با اینحال، مقامات آمریکایی تاکید میکنند بدون وجود زیرساختهای حیاتی برای تبدیل این مواد به سلاح، این اورانیوم ارزش عملیاتی نخواهد داشت.
مقامات نظامی آمریکایی همچنین تاکید کردهاند که هرگونه تلاش جمهوری اسلامی برای بازسازی این تاسیسات قابل شناسایی خواهد بود و در آن صورت، حمله دوباره محتمل است. یکی از مقامات اسرائیلی در همین زمینه هشدار داده که کشورش آماده است «چمن را کوتاه کند»؛ کنایهای به آمادگی برای انجام حملات مکرر و دورهای.
در پی این تحولات، جان رتکلیف، رییس سازمان سیا، ارزیابی تازهای را در اختیار کنگره آمریکا قرار داده و نوشته است که چندین سایت کلیدی هستهای ایران نابود شدهاند و بازسازی آنها سالها زمان خواهد برد. او بهطور خاص تاکید کرده است که تاسیسات تبدیل فلز در نطنز و اصفهان، که برای ساخت سلاح حیاتیاند، از بین رفتهاند.
با وجود تاکید دولت آمریکا بر موفقیت عملیات، برخی تحلیلگران هشدار دادهاند که تمرکز بیش از حد بر سه سایت فردو، نطنز و اصفهان ممکن است تصویر کاملی از برنامه هستهای ایران ارائه ندهد.
رز ماری کلانیک، تحلیلگر اندیشکده «دفنس پرایوریتیز»، گفت: «توانمندیهای ایران پیچیدهتر از آن است که صرفاً به این سه سایت محدود شود. سایتهای دیگری هم وجود دارد که آمریکا و اسرائیل هدف قرار ندادهاند.»
جفری لوئیس، استاد مطالعات راهبردی در موسسه میدلبری، نیز گفته است بر اساس تصاویر ماهوارهای، سه سایت زیرزمینی در ایران هدف حمله قرار نگرفتهاند: یکی در نزدیکی نطنز، یکی در مجتمع نظامی پارچین، و دیگری در مکانی نامشخص. او ابراز تردید کرده که آمریکا بتواند بهراحتی این سایتها را نیز مورد هدف قرار دهد.
در حالی که دونالد ترامپ از نابودی کامل تاسیسات سخن میگوید، مقامات اطلاعاتی آمریکا همچنان با احتیاط از چشمانداز برنامه هستهای ایران سخن میگویند. آنان معتقدند که بازدارندگی واقعی در تداوم آمادگی برای حملات بعدی نهفته است؛ چیزی که در حال حاضر هم واشینگتن و هم تلآویو بر آن تاکید دارند.