بهرغم آسیبهای سنگین به زیرساختهای هستهای جمهوری اسلامی و تضعیف شبکه نیابتیاش در منطقه، کارشناسان به تایمز اسرائیل گفتهاند که تهدید تهران همچنان پابرجاست و بدون نمایش قدرت، دیپلماسی بهتنهایی قادر به مهار جمهوری اسلامی نیست.
بنسبطی، پژوهشگر ارشد در موسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل، به این رسانه گفت: «مشکل از فرهنگ این رژیم است. اگر فقط با دیپلماسی جلو بروید و قدرتی در کار نباشد، آنها شما را ضعیف میبینند.»
او تاکید کرد که ضربالمثل معروف تئودور روزولت، رییسجمهوری پیشین آمریکا، «آرام سخن بگو اما چماق بزرگی با خود داشته باش»، هنوز هم در برابر تهران صدق میکند و بدون تهدیدی واقعی، هیچ توافقی دوام نمیآورد.
به گفته بنسبطی، هرچند حملات هوایی آمریکا در ۳۱ تیر برخی از تاسیسات کلیدی مانند فردو، نطنز و اصفهان را هدف قرار داد و موجب عقبافتادن چرخه تولید اورانیوم غنیشده شد، اما این به معنای از میان رفتن کامل تهدید نیست: «ما آنها را از بین نبردیم. این حکومت میتواند بازگردد.»
توقف در تولید، نه در جاهطلبی
دکتر آنا اریکسون، استاد مهندسی هستهای در دانشگاه جورجیا تک، در تحلیلی برای «کنورسیشن» نوشت که حملات اخیر بهطور خاص سانتریفیوژهایی را هدف گرفت که قادر به تولید اورانیوم با غنای بالا هستند.
به گفته او، ایران پیش از حمله بیش از ۱۳ هزار سانتریفیوژ پیشرفته از مدلهای آیآر-۴، آیآر-۲ام، و آیآر-۶ را در اختیار داشت که سرعت غنیسازی آنها بسیار بیشتر از نمونههای قدیمی است.
اریکسون هشدار داده بود که مدل آیآر-۶ میتواند در عرض چند هفته اورانیوم را از سطح ۶۰ درصد به سطح تسلیحاتی برساند، و مدل آزمایشی آیآر-۹ حتی پنج برابر سریعتر از آن عمل میکند.
بهرغم حمله، هنوز مشخص نیست آیا ذخایر ۴۰۰ کیلوگرمی اورانیوم با غنای بالا که تهران پیش از جنگ در اختیار داشت بهطور کامل نابود شده یا نه.
همزمان، ارتش اسرائیل اعلام کرده که زیرساخت تولید موشکهای دوربرد ایران نیز بهطور چشمگیری آسیب دیده و توان تولید انبوه این تسلیحات تا سال ۲۰۲۷ به تعویق افتاده است.
«با چند روز بیشتر، شاید رژیم تمام میشد»
به گفته بنسبطی، عملیات مشترک اسرائیل و آمریکا علاوه بر زیرساختهای نظامی و هستهای، شخصیتهای کلیدی در سپاه پاسداران، ستادها و حتی زندان اوین را هدف قرار دادند. او گفت: «اگر حملات چند روز دیگر ادامه پیدا میکرد، شاید دیگر چیزی از جمهوری اسلامی باقی نمیماند.»
انزوای منطقهای و تضعیف محور مقاومت
مناحم مرحوی، پژوهشگر موسسه «هری ترومن» در دانشگاه عبری اورشلیم، به تایمز اسرائیل
گفته که تهران اکنون بیش از هر زمان دیگری منزوی است: «این جنگ نشان داد جمهوری اسلامی هیچ متحد واقعیای ندارد.»
به گفته او، محور مقاومت، از حوثیها در یمن تا گروههای نیابتی در عراق، سوریه، غزه و لبنان، بهشدت تضعیف شده و بازسازی آن در آینده نزدیک بعید است. او گفت: «در پنج سال آینده جبهه مقاومت بهشدت ضعیفتر خواهد بود، اگر اساسا باقی بماند.»
از زمان حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس به جنوب اسرائیل، ارتش اسرائیل حملات منظم علیه گروههای مورد حمایت ایران انجام داده و اکنون مدعی است ۷۰ درصد نوار غزه را تحت کنترل دارد.
در لبنان، حدود ۴ هزار نیروی حزبالله، از جمله فرماندهان ارشد، طی جنگ با اسرائیل که در نوامبر ۲۰۲۴ پایان یافت، کشته شدهاند.
مرحوی و سبطی هر دو تاکید کردند که بهرغم این ضربات، نباید انتظار سقوط قریبالوقوع رژیم را داشت. مرحوی گفت: «تغییر رژیمها معمولا از طریق بمباران حاصل نمیشود.»
آینده پس از خامنهای و سناریوی کودتا
در حالی که علی خامنهای، رهبر ۸۶ ساله جمهوری اسلامی، بهزودی باید جای خود را به جانشینی دهد، نامهایی مانند مجتبی خامنهای، صادق لاریجانی، محسن اراکی و حسن خمینی به عنوان جانشینان احتمالی مطرح شدهاند.
مرحوی گفت این جانشینان احتمالا به خطمشی ایدئولوژیک رژیم وفادار خواهند ماند اما ممکن است با احتیاط بیشتری عمل کنند: «آنها ممکن است درس گرفته باشند که اظهارات خامنهای بهای سنگینی دارد.»
در عین حال، بنسبطی وقوع یک سناریو «شورویوار» را محتمل دانست. او گفت: «این میتواند ناگهانی رخ دهد؛ شاید در عرض دو ساعت یا دو ماه. خشم و نارضایتی در مردم سالهاست انباشته شده است.»
او تاکید کرد که تنها راه تغییر واقعی، کودتایی درونی از سوی ژنرالهای سپاه یا ارتش است. به گفته او: «اگر تغییر از پایین باشد، بسیار خشونتبار خواهد بود. از بالا باید اتفاق بیفتد.»
لزوم حمایت جهانی از مردم ایران
در حالی که مذاکرات هستهای جدید میان استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا، و عباس عراقچی در اسلو در دست بررسی است، دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا، صراحتا هرگونه گفتوگو را رد کرده و در شبکه اجتماعی «تروث» نوشت: «من هیچ چیزی به ایران پیشنهاد نمیکنم و حتی با آنها صحبت نمیکنم. چون تاسیسات هستهایشان را بهطور کامل نابود کردیم.»
اما بنسبطی هشدار داد که جنگ بهتنهایی کافی نیست و حمایت صریح آمریکا از مردم ایران برای تغییر رژیم حیاتی است: «تغییر واقعی فقط زمانی ممکن است که مردم ایران بدانند جهان کنارشان ایستاده است.»
او همچنین از عدم پیامرسانی مستقیم ترامپ به مردم ایران انتقاد کرد: «مردم ایران به سخنان رییسجمهوری آمریکا گوش میدهند، نه نخستوزیر اسرائیل. در چشم آنها اسرائیل کشور کوچکی است.»
نتانیاهو در ۲۳ خرداد پیامی ویدیویی خطاب به مردم ایران منتشر کرد و گفت هدف عملیات نظامی «باز کردن راه آزادی» برای مردم است، اما هنوز از جانب واشینگتن پیامی مشابه منتشر نشده است.